تبیان:جایگاه فیزیک هسته ای را در کشور ما در مقایسه با کشورهای پیشرفته چگونه ارزیابی می کنید؟

ما در ده سال اخیر در رشته هایی مثل فیزیک هسته ای و مهندسی هسته ای با یک محدودیت جهانی در زمینه ی تربیت نیروی انسانی مواجه شدیم و این خیلی در روند رشد ما مؤثر بود.گرچه حرکت ما را در این مسیر با مشکل مواجه می کرد اما این شرایط برای ما مثبت بود. امروز در تربیت نیروی انسانی مدعی هستیم و می توانیم به دیگر کشورها در این رشته ها صادرکننده ی خدمات علمی باشیم .

شما اگر دقیق بررسی کنید می بینید که از  نظر تنوع کاربرد این رشته دارای یک جایگاه مهمی در جهان هستیم و کشورهای منطقه خیلی علاقمند هستند که ما در تربیت نیروی انسانی مجرب به آنها کمک کنیم.

درست 10 سال پیش ما از خواب بیدار شدیم .این محدودیت ها باعث شد که همگی دست به دست هم بدهند و تلاش کنند تا داشته هایمان را جمع بندی کنیم و مطالب جدید را هم به آن اضافه کنیم تا بتوانیم حرکت  و پیشرفت کنیم. ما در فیزیک هسته ای و در فیزیک ذرات بنیادی،به پیشرفت های چشمگیری دست پیدا کرده ایم. یک ادعایی هم جدیداً شده بود مبنی بر اینکه تعداد مقالات هسته ای ایران چند برابر شده است. بعضی ها فکر می کردند که این نوعی مبالغه است، یک زمانی تعداد مقالات ما در این رشته ها از 20 عدد هم فراترنمی رفت اما در حال حاضر به تعداد 200- 300 مقاله رسیده است ،پس طبیعتاً این رشد چشمگیر است و نشان دهنده ی شتاب روزافزون ما در این رشته است. این رشد و شتاب می بایست به خوبی برای مردم تبیین شود تا برای مردم ایجاد سئوال نکند.

 در زمینه ی استفاده از تکنولوژی ها وضع خیلی خوبی داریم. ما این توانایی را پیدا کرده ایم که بخشی از این فن آوری ها را در اختیار خودمان قرار دهیم. به عنوان مثال در بحث چرخه ی سوخت، در بحث کاربرد پرتوها، در پرتو پزشکی یعنی کاربرد فیزیک در پزشکی وضعیت بسیار مناسبی داریم.

در بحث تحقیقات کاربردی هم همین طور.این مسیری که در این چند سال طی کرده ایم باعث شده است که در مقایسه با کشورهای جهان عقب ماندگی نداشته باشیم. نمی گوییم که خیلی جلو افتاده ایم. موضوع این است که با این محدودیتی که داریم و داشتیم توقع می رفت حداقل 10 تا 15 سال از دنیا عقب باشیم اما نه تنها عقب افتاده نیستیم بلکه شرایط مطلوبی را هم در حال حاضر داریم. اگر بتوانیم در این فضا محدودیت تأمین تجهیزات را رفع کنیم می توانیم رشد چشمگیری را هم شاهد باشیم نسبت به کشورهایی که قبل از ما دارای این دانش بوده اند.

تبیان:در واقع ما نسبت به موقعیت قبلی خودمان در این سال ها به جای یک گام چند گام به جلوتر گذاشته ایم؟

دقیقاً به این دلیل که ترس ازعقب افتادگی داشتیم هم در تربیت نیروی انسانی، حجم تربیت نیروی انسانی افزایش پیدا کرد و به تبع آن حجم فعالیت بیشتری هم در این حوزه آغاز شد. تعداد مقالاتی که در حال حاضر در ایران در حال تدوین و انتشار هست مورد تعجب جامعه ی علمی جهانی است.آنها معتقدند که ما با نداشتن فن آوری چطور توانسته ایم به این مسائل احاطه ی علمی پیدا کنیم.

تبیان: در بحث های سیاسی یک سری ملاحظات و استراتژی هایی در مذاکرات بین الملل وجود دارد، اما سئوال این است که آیا ما در زمینه ی علمی هم دقیقا به همان اندازه که در حوزه ی سیاسی این مسأله برای مان پررنگ است پر رنگ شده است؟

ببینید  یک موقع شما دارید برای صدا و سیما و اذهان عمومی یک مطلبی تهیه می کنید طبیعتاً یک نگاهی دارید اما گاهی اوقات شما می خواهید در یک سمینار علمی جهانی در این زمینه مطلب فرآوری می کنید طبیعتاً رویکرد علمی تر و دقیق تری دارید.

ما نمی توانیم در یک جامعه ی علمی غیرمستند حرف بزنیم مثلاً بگوییم ما به فن آوری گداخت دسترسی پیدا کرده ایم،  این کاری نیست که یک شبه به آن دسترسی پیدا کنیم و آنها هم می دانند که این تکنولوژی چه ملزوماتی دارد.

به همین خاطر در بحث هایی که آدم های غیرسیاسی می کنند مستندات خیلی پررنگ تر است اما به یک واقعیت هم باید دقت کنیم و آن اینکه اگر ما در بحث علمی این جایگاه را نمی توانستیم پیدا کنیم این نگرانی ایجاد نمی شد که موضوع مهم بحث ها و مذاکرات سیاسی شود.

تبیان: یعنی نگرانی اصلی غرب از رشد جایگاه علمی ماست که فکر می کنند که این رشد می تواند در حوزه های دیگر باعث دست یابی ما به فن آوری های جدید بشود؟

فکر نمی کنند بلکه کاملا باور دارند که این مسیری که ما داریم طی می کنیم می تواند به بمب اتم هم به لحاظ علمی دسترسی داشته باشد. واقعیت هم همین است که کسی که به راکتور و چرخه ی سوخت دسترسی دارد قطعاً می تواند به بمب اتم هم دسترسی داشته باشد. اگر این موضوع تا این حد جدی نبود تا این حد هم تبلیغات نمی کردند و خودشان را درگیر نمی کردند.

این نگرانی آنها به این خاطر است که خبر دارند که چه اتفاقی در بخش های علمی در حال وقوع است. وقتی ما می گوییم در بحث چرخه ی سوخت توانستیم به این نقطه برسیم آنها می فهمند که منظور ما دقیقاً چیست و رسیدن به این نقطه چه توانمندی های علمی می خواهد. من هم می دانم که نباید چیزی بگویم که وقتی فردا در این خصوص از من سئوال شد بتوانم با ادله ی درست پاسخ بدهم که دروغ نباشد.

در دنیا روی ادعاهای ما مانیتورینگ دقیق صورت می گیرد که الان مثلا در دانشکده ی شهید بهشتی روی یک پروژه با چه هدفی دارند پژوهش می کنند.من معتقدم اگر در یک سمت این قدرت وجود نداشت درسمت دیگر این همه نگرانی نبود.

 غربی ها در مسائل سیاسی نگران رشد ایران هستند هم در بحث فناوری هسته ای، هم در بحث نانو. وقتی رئیس جمهور به عنوان هدیه در سفر لبنان نانوسکوپ می برد این یک معنای سیاسی دارد. این یعنی ما در این علم به جایگاهی رسیده ایم که می توانیم هدیه مان یک ابزار از دست یابی به دانش علمی باشد. یا ایمپلنت های چشمی، این یک ریز فن آوری است که کسی به راحتی نمی تواند ادعا کند که صاحب آن است . وقتی شما می گوید می خواهم ایمپلنت را در چشم بکارم شما باید در جایگاهی باشید که چشم پزشکان جهان شما را مسخره نکنند که این یک نوع جوسازی سیاسی است.

در زمینه ی خارجی ما شرایط ارزشمندی داریم. ما را به عنوان یک کشور صاحب این دانش پذیرفته اند و اینکه می توانیم در جایگاه مهم تر و معتبری قرار بگیریم .اتفاقاً همه فشارهایی که دارند می آورند به همین خاطر است. درست است که این فشارها را می توانند در صنایع نظامی بیشتر اعمال کنند اما در مباحث علمی هرچه این فشار بیشتر می شود ما را نسبت به دست یابی به حوزه های جدید و متفاوت حریص تر می کنند.

تبیان: یک سری عبارت ها در ادبیات مردم رایج شده است که  متاثر از همین فضای سیاسی است که گفته شد . مثلا چرخه سوخت، اورانیوم غنی شده، کیک زرد و یا غنی سازی و یا سوخت هسته ای ولی شاید اطلاعات دقیق علمی از آنها وجود ندارد. امکان دارد نسبت بعضی عبارت ها و واژه ها به لحاظ علمی توضیح بدهید؟

در سنگ های معدن، اورانیوم 4 تا رادیوایزوتوپ دارد 230، 234، 235 و 238 که درصد فراوانی اورانیوم در این سنگ ها متفاوت است مثلا 3/99% اورانیوم 238 و 7/0%  اورانیوم 235 است. اورانیوم 235 این ویژگی را دارد که وقتی نوترون به آن برخورد می کند و نوترون جذب آن می شود به اورانیوم 236 که شکاف پذیرهم هست تبدیل می شود به دو پاره، و با این دو پاره شدن نوترون آزاد می شود و شما در کنار این آزاد شدن نوترون انرژی خواهید داشت.

برای اینکه ما غنای اورانیوم 235 را در یک حجم ثابت بالا ببریم وبه حدی برسد که استعداد شکاف پذیر بودن آن بالا برود غنی سازی انجام می دهیم. به این می گوئیم غنی سازی، به زبان ساده تر یک ماده ی آتش زا دارید سعی می کنید ماده ی قابل اشتعال آن را در یک حجم ثابت بالا ببرید.

در بحث چرخه ی سوخت از زمانی که ما سنگ معدن استخراج می کنیم تا زمانی که تبدیل می شود به یک سوخت قابل استفاده در راکتور و پسماند از راکتور خارج می شود به این سیکل می گویند چرخه ی سوخت یا همان Fuel Cycle که هر کدام ازاین بخش ها نیازمند یک تکنولوژی خاص است.

در بحث معدن با کلیه ی کارهای استخراج در معادن متفاوت است، بعد تبدیل شدن آن به کیک زرد فعل و انفعالات شیمیایی نیاز دارد و بعد تبدیل کردن و بازگرداندن آن به گاز UF6 و پس از آن تبدیل گاز UF6 به سوخت جامد –تمام این مسیرها طی می شود که تبدیل بشود به قرص های کوچک برای استفاده در راکتور، این مسیر باید طی شود تا این سوخت ساخته شود و تکمیل شود به این مسیر می گوییم چرخه سوخت.

هر کاری هم در این مسیر نیاز داریم جز این چرخه است .مثلاً متالوژی در ساختن میله های سوخت هر کدام از اینها نیازمند تکنولوژی پیشرفته ای است که در این زمینه ما را تحریم کردند و امروز ما خودمان به آنها دسترسی پیدا کرده ایم.

ادامه این مصاحبه را می توانید در روزهای بعد در همین بخش بخوانید ...

گروه دانش و فناوری تبیان

اورانیوم را بهتر بشناسیم

اورانیوم را درواقع می توان سنگین ترین (به بیان دقیقتر چگالترین) عنصر در طبیعت نامید. شاید بد نباشد بدانید که در این میان هیدروژن سبک ترین عناصر طبیعت است. اورانیوم خالص حدود 18.7 بار از آب چگالتر است و همانند بسیاری از دیگر مواد رادیو اکتیو در طبیعت بصورت ایزوتوپ یافت می شود. بطور ساده ایزوتوپ حالت خاصی از حضور یک عنصر در طبیعت است که در هسته آن به تعداد مساوی - با عنصر اصلی - پروتون وجود دارد اما تعداد نوترون های آن متفاوت است. بنابراین طبق این تعریف ساده می توان دریافت که ایزوتوپ های یک عنصر عدد اتمی مشابه خود عنصر را خواهند داشت اما وزن اتمی متفاوتی دارند. اورانیوم شانزده ایزوتوپ دارد که هریک از آنها دارای وزن اتمی خاصی هستند. حدود 99.3 درصد از اورانیومی که در طبیعت یافت می شود ایزوتوپ 238 (U-238) است و حدود 0.7 درصد ایزوتوپ 235 (U-235)، كه هر دو داراي تعداد پروتون يكساني بوده و تنها تفاوتشان در سه نوترون اضافه اي است كه در هسته U۲۳۸ وجود دارد. اعداد ۲۳۵ و ۲۳۸ بيانگر مجموع تعداد پروتونها و نوترونها در هسته هر كدام از اين دو ايزوتوپ است. سایر ایزوتوپ ها بسیار نادر هستند. در این میان ایزوتوپ 235 برای بدست آوردن انرژی از نوع 238 آن بسیار مهمتر است چرا که U-235 (با فراوانی تنها 0.7 درصد) آمادگی آن را دارد که تحت شرایط خاص شکافته شده و مقادیر زیادی انرژی آزاد کند. به این ایزوتوپ Fissil Uranium، به معنای اروانیوم شکافتنی هم گفته می شود و برای این عملیات از اصطلاح شکافت هسته ای یا Nuclear Fission استفاده می شود. اورانیوم نیز همانند سایر مواد رادیواکتیو دچار پوسیدگی و زوال می شود. مواد رادیو اکتیو دارای این خاصیت هستند که از خود بطور دائم ذرات آلفا و بتا و یا اشعه گاما منتشر می کنند. U-238 با سرعت بسیار کمی فسیل می شود و نیمه عمر آن چیزی در حدود 4,500 میلون سال (تقریبآ معادل عمر زمین) است. این موضوع به این معنی است که با فسیل شدن اورانیوم با همین سرعت کم انرژی معادل 0.1 وات برای هر یک تن اورانیوم تولید می شود و این برای گرم نگاه داشتن هسته زمین کافی است.

نگاهی به شکاف هسته ای اورانیوم

هنگامي كه هسته اتم اورانيوم در يك واكنش زنجيره اي شكافته شود مقداري انرژي آزاد خواهد شد.

گفتیم که U-235قابلیت شکاف هسته ای دارد. این نوع از اتم اورانیوم دارای 92 پروتون و 143 نوترون است (بنابراین جمعآ 235 ذره در هسته خود دارد و به همین دلیل U-235 نامیده می شود)، کافی است یک نوترون دریافت کند تا بتواند به دو اتم دیگر تبدیل شود. براي شكافت هسته اتم اورانيوم، يك نوترون به هسته آن شليك مي شود و در نتيجه اين فرايند، اتم مذكور به دو اتم كوچكتر تجزيه شده و تعدادي نوترون جديد نيز آزاد مي شود كه هركدام به نوبه خود ميتوانند هسته هاي جديدي را در يك فرايند زنجيره اي تجزيه كنند. ( شکل 1 )

در این حالت یک اتم U-235 به دو اتم دیگر تقسیم می شود و دو ، سه و یا بیشتر نوترون آزاد می شود. نوترون های آزاد شده خود با اتم های دیگر U-235 ترکیب می شوند و آنها را تقسیم کرده و به همین منوال یک واکنش زنجیره ای از تقسیم اتم های U-235 تشکیل می شود. مجموع جرم اتمهاي كوچكتري كه از تجزيه اتم اورانيوم بدست مي آيد از كل جرم اوليه اين اتم كمتر است و اين بدان معناست كه مقداري از جرم اوليه كه ظاهرا ناپديد شده در واقع به انرژي تبديل شده است، و اين انرژي با استفاده از رابطه ۲E=MC يعني رابطه جرم و انرژي كه آلبرت اينشتين نخستين بار آنرا كشف كرد قابل محاسبه است.

براي بدست آوردن بالاترين بازدهي در فرايند زنجيره اي شكافت هسته بايد از اورانيوم ۲۳۵ استفاده كرد كه هسته آن به سادگي شكافته ميشود. هنگامي كه اين نوع اورانيوم به اتمهاي كوچكتر تجزيه ميشود علاوه بر آزاد شدن مقداري انرژي حرارتي دو يا سه نوترون جديد نيز رها ميشود كه در صورت برخورد با اتمهاي جديد اورانيوم بازهم انرژي حرارتي بيشتر و نوترونهاي جديد آزاد ميشود.

اما بدليل "نيمه عمر" كوتاه اورانيوم ۲۳۵ و فروپاشي سريع آن، اين ايزوتوپ در طبيعت بسيار نادر است بطوري كه از هر ۱۰۰۰ اتم اورانيوم موجود در طبيعت تنها هفت اتم از نوع U۲۳۵ بوده و مابقي از نوع سنگينتر U۲۳۸ است.

فراوري
سنگ معدن اورانيوم بعد از استخراج، در آسيابهائي خرد و به گردي نرم تبديل ميشود. گرد بدست آمده سپس در يك فرايند شيميائي به ماده جامد زرد رنگي تبديل ميشود كه به كيك زرد موسوم است. كيك زرد داراي خاصيت راديو اكتيويته است و ۶۰ تا ۷۰ درصد آنرا اورانيوم تشكيل ميدهد.

دانشمندان هسته اي براي دست يابي هرچه بيشتر به ايزوتوپ نادر U۲۳۵ كه در توليد انرژي هسته اي نقشي كليدي دارد، از روشي موسوم به غني سازي استفاده مي كنند. براي اين كار، دانشمندان ابتدا كيك زرد را طي فرايندي شيميائي به ماده جامدي به نام هگزافلوئوريد اورانيوم تبديل ميكنند كه بعد از حرارت داده شدن در دماي حدود ۶۴ درجه سانتيگراد به گاز تبديل ميشود.

هگزافلوئوريد اورانيوم كه در صنعت با نام ساده هگز شناخته ميشود ماده شيميائي خورنده ايست كه بايد آنرا با احتياط نگهداري و جابجا كرد. به همين دليل پمپها و لوله هائي كه براي انتقال اين گاز در تاسيسات فراوري اورانيوم بكار ميروند بايد از آلومينيوم و آلياژهاي نيكل ساخته شوند. همچنين به منظور پيشگيري از هرگونه واكنش شيميايي برگشت ناپذير بايد اين گاز را دور از معرض روغن و مواد چرب كننده ديگر نگهداري كرد.

کیک زرد چیست؟

کیک زرد  یاYellowcake که بنام اورانیا (Urania) هم شناخته می شود در واقع خاک معدنی اورانیوم است که پس از طی مراحل تصفیه و پردازشهای لازم از سنگ معدنی آن تهیه می شود. تهیه این ماده به منزله رسیدن به بخش میانی از مراحل مختلف تصفیه سنگ معدن اورانیوم است و باید توجه داشت که فاصله بسیار زیادی برای استفاده در یک بمب اتمی دارد. روش تهیه کیک زرد کاملآ به نوع سنگ معدن بدست آمده بستگی دارد، اما بطور معمول از طریق آسیاب کردن و انجام پردازش های شیمایی بر روی سنگ معدن اورانیوم، پودر زبر و زرد رنگی بدست می آید که قابلیت حل شدن در آب را ندارد و حدود 80% غلظت اکسید اورانیوم آن خواهد بود. این پودر در دمایی معادل 2878 درجه سانتیگراد ذوب می شود.

روش تهیه

در ابتدا سنگ معدن توسط دستگاههای مخصوصی خرد شده آسیاب می شود و پس از آن برای جدا سازی اورانیم و بالا بردن خلوص خاک سنگ، آنرا در حمامی از اسید سولفوریک، آلکالاین و یا پراکسید می خوابانند، این عمل برای بدست آوردن اورانیوم خالص تر صورت می گیرد. پس از این محصول بدست آمده را خشک و فیلتر می کنند و نتیجه آن چیزی خواهد شد که به کیک زرد معروف است. امروزه روشهای جدیدی برای تهیه این پودر اورانیوم وجود دارد که محصول آنها بیشتر از آنکه زرد باشد به قهوه ای و سیاه نزدیک است، در واقع رنگ ماده بدست آمده به میزان وجود ناخالصی ها در این پودر دارد. نهادن این نام بر روی این محصول به گذشته بر می گردد که کیفیت روشهای خالص سازی سنگ معدن مناسب نبود و ماده بدست آمده زرد رنگ بود. ( شکل 2 )

مواد تشکیل دهنده کیک زرد

قسمت بیشتر کیک زرد (معادل 70-90 درصد وزنی) شامل اکسید های اورانیوم با فرمول شیمیایی ₈O₃ U - و یا سایر اکسید ها - است، و مابقی آن از دیگر موادی تشکیل شده است که مهمترین آنها عبارتند از : - هیدراکسید اورانیوم که در صنایع ساخت شیشه و سرامیک از آن استفاده می شود. این ماده تشعشع رادیو اکتیو دارد و باید تحت شرایط خاصی نگهداری و حمل شود. - سولفات اورانیوم که ماده ای بی بود با رنگ زرد لیمویی است. 
- اکسید اورانیوم زرد (یا اورانیت سدیم) که ماده ای با رنگ زرد - نارنجی است. - پراکسید اورانیوم با رنگ زرد کم رنگ. یکی از کاربردهای کیک زرد تهیه هگزا فلوراید اورانیوم است. این گاز در حالت عادی حدود 0.7 درصد شامل ایزوتوپ 235 است و مابقی آن ایزوتوپ 238 است. در مرحله غنی سازی درصد U-235 به حدود 3.5 یا حتی بیشتر افزایش داده می شود.

کاربرد ها

کیک زرد عمومآ برای تهیه سوخت رآکتورهای هسته ای بکار برده می شود، در واقع این ماده است که پس از انجام پردازشهایی به ₂ UO تبدیل شده برای استفاده در میله های سوختی بکار برده می شود.

این ماده همچنین میتواند برای غنی سازی تبدیل به گاز هگزا فلوراید اورانیوم یا ₆UF تبدیل شود، چرا که در این صورت می تواند چگالی ایزوتوپهای اورانیوم 235 را در آن افزایش داد. در هر صورت کیک زرد در اغلب کشورهایی که معادن طبیعی اورانیوم دارند تهیه می شود و تولید این ماده مشکل خاصی ندارد و بطور متوسط سالانه 64 هزار تن از این ماده در جهان تولید می شود.

کانادا یکی از تولید کنندگان این ماده است، این کشور دارای معادنی است که خلوص سنگ اورانیوم آنها به 20% هم می رسد، در آسیا نیز کشوری مانند قزاقستان دارای صنایع بزرگ تولید این پودر است. قیمت این پودر در بازارهای بین المللی چیزی حدود 25 دلار برای هر کیلو است.

غني سازي

هدف از غني سازي توليد اورانيومي است كه داراي درصد بالايي از ايزوتوپ ۲۳۵ U باشد. اورانيوم مورد استفاده در راكتورهاي اتمي بايد به حدي غني شود كه حاوي ۲ تا ۳ درصد اورانيوم ۲۳۵ باشد، در حالي كه اورانيومي كه در ساخت بمب اتمي بكار ميرود حداقل بايد حاوي ۹۰ درصد اورانيوم ۲۳۵ باشد. يكي از روشهاي معمول غني سازي استفاده از دستگاههاي سانتريفوژ گاز است. سانتريفوژ از اتاقكي سيلندري شكل تشكيل شده كه با سرعت بسيار زياد حول محور خود مي چرخد. هنگامي كه گاز هگزا فلوئوريد اورانيوم به داخل اين سيلندر دميده شود نيروي گريز از مركز ناشي از چرخش آن باعث ميشود كه مولكولهاي سبكتري كه حاوي اورانيوم ۲۳۵ است در مركز سيلندر متمركز شوند و مولكولهاي سنگينتري كه حاوي اورانيوم ۲۳۸ هستند در پايين سيلندر انباشته شوند. ( شکل 3 ) اورانيوم ۲۳۵ غني شده اي كه از اين طريق بدست مي آيد سپس به داخل سانتريفوژ ديگري دميده ميشود تا درجه خلوص آن باز هم بالاتر رود. اين عمل بارها و بارها توسط سانتريفوژهاي متعددي كه بطور سري به يكديگر متصل ميشوند تكرار ميشود تا جايي كه اورانيوم ۲۳۵ با درصد خلوص مورد نياز بدست آيد.

آنچه كه پس از جدا سازي اورانيوم ۲۳۵ باقي ميماند به نام اورانيوم خالي يا فقير شده شناخته ميشود كه اساساً از اورانيوم ۲۳۸ تشكيل يافته است. اورانيوم خالي فلز بسيار سنگيني است كه اندكي خاصيت راديو اكتيويته دارد و از آن براي ساخت گلوله هاي توپ ضد زره پوش و اجزاي برخي جنگ افزار هاي ديگر از جمله منعكس كننده نوتروني در بمب اتمي استفاده مي شود. يك شيوه ديگر غني سازي روشي موسوم به ديفيوژن يا روش انتشاري است. دراين روش گاز هگزافلوئوريد اورانيوم به داخل ستونهايي كه جدار آنها از اجسام متخلخل تشكيل شده دميده ميشود. سوراخهاي موجود در جسم متخلخل بايد قدري از قطر مولكول هگزافلوئوريد اورانيوم بزرگتر باشد. در نتيجه اين كار مولكولهاي سبكتر حاوي اورانيوم ۲۳۵ با سرعت بيشتري در اين ستونها منتشر شده و تفكيك ميشوند. اين روش غني سازي نيز بايد مانند روش سانتريفوژ بارها و باره تكرار شود. سانتریفیوژ هایی که برای غنی سازی اورانیوم استفاده می شود حالت خاصی دارند که برای گاز تهیه شده اند که به آنها Hyper-Centrifuge گفته می شود. پیش از آنکه دانشمندان از این روش برای غنی سازی اورانیوم استفاده کنند از تکنولوژی خاصی بنام Gaseous Diffusion به معنی پخش و توزیع گازی استفاده می کردند.

 Diffusion Gaseou

در روش Gaseous Diffusion، گاز هگزافلوراید اورانیوم (₆UF) را با سرعت از صفحات خاصی که حالت فیلتر دارند عبور داده می شود و طی آن این صفحات می توانند به دلیل داشتن منافذ و خلل و فرج زیاد تا حدی  می توانند اوانیوم 235 را از 238 جدا کنند. در این روش با تکرار استفاده از این صفحات فیلتر مانند، بصورت آبشاری (Cascade)، میزان اورانیوم 235 را به مقدار دلخواه بالا می بردند. این روش اولین راهکارهای صنعتی برای غنی سازی اورانیوم بود که کابرد عملی پیدا کرد. Diffusio Gaseous  از جمله تکنولوژی هایی بود که ایالات متحده طی جنگ جهانی دوم در پروژه ای بنام منهتن (Manhattan) برای ساخت بمب هسته ای، با کمک انگلیس و کانادا به آن دست پیدا کرد.

Hyper-Centrifuge

اما در روش استفاده از سانتریفیوژ برای غنی سازی اورانیوم، تعداد بسیار زیادی از این دستگاهها بصورت سری و موازی بکار می برند تا با کمک آن بتوانند غلظت اورانیوم 235 را افزایش دهند. گاز هگزافلوراید اورانیوم  (₆UF ) در داخل سیلندرهای سانتریفیوژ تزریق می شود و با سرعت زیاد به گردش در آورده می گردد. گردش سریع سیلندر، نیروی گریز از مرکز بسیار قوی ای تولید می کند و طی آن مولکولهای سنگین تر (آنهایی که شامل ایزوتوپ اورانیوم 238 هستند) از مرکز محور گردش دور تر می گردند و برعکس آنها که مولکول های سبک تری دارند (حاوی ایزوتوپ اورانیوم 235) بیشتر حول محور سانتریفیوژ قرار می گیرند. در این هنگام با استفاده از روشهای خاص گازی که حول محور جمع شده است جمع آوری شده به مرحله دیگر یعنی دستگاه سانتریفیوژ بعدی هدایت  می گردد. میزان گاز هگزافلوراید اورانیوم شامل اورانیوم 235 ای که در این روش از یک واحد جداسازی بدست   می آید به مراتب بیشتر از مقداری است که در روش قبلی (Gaseous Diffusion) بدست می آید، به همین علت است که امروزه در بیشتر نقاط جهان برای غنی سازی اورانیوم از این روش استفاده می کنند.

بزرگترین دستگاههای آبشاری سانتریفیوژ در کشورهایی مانند فرانسه، آلمان، انگلستان و چین در حال غنی سازی اورانیوم هستد. این کشورها علاوه بر مصرف داخلی به صادرات اورانیوم غنی شده نیز می پردازند. کشور ژاپن هم دارای دستگاههای بزرگ سانتریفیوژ است اما تنها برای مصرف داخلی اورانیوم غنی شده تولید می کند.

راكتور هسته اي

راكتور هسته اي وسيله ايست كه در آن فرايند شكافت هسته اي بصورت كنترل شده انجام مي گيرد. انرژي حرارتي بدست آمده از اين طريق را مي توان براي بخار كردن آب و به گردش درآوردن توربين هاي بخار ژنراتورهاي الكتريكي مورد استفاده قرار داد. اورانيوم غني شده ، معمولا به صورت قرصهائي كه سطح مقطعشان به اندازه يك سكه معمولي و ضخامتشان در حدود دو و نيم سانتيمتر است در راكتورها به مصرف ميرسند. اين قرصها روي هم قرار داده شده و ميله هايي را تشكيل ميدهند كه به ميله سوخت موسوم است. ميله هاي سوخت سپس در بسته هاي چندتائي دسته بندي شده و تحت فشار و در محيطي عايقبندي شده نگهداري مي شوند. ( شکل 4 )

در بسياري از نيروگاهها براي جلوگيري از گرم شدن بسته هاي سوخت در داخل راكتور، اين بسته ها را داخل آب سرد فرو مي برند. در نيروگاههاي ديگر براي خنك نگه داشتن هسته راكتور ، يعني جائي كه فرايند شكافت هسته اي در آن رخ ميدهد ، از فلز مايع (سديم) يا گاز دي اكسيد كربن استفاده مي شود. براي توليد انرژي گرمائي از طريق فرايند شكافت هسته اي ، اورانيومي كه در هسته راكتور قرار داده ميشود بايد از جرم بحراني بيشتر (فوق بحراني) باشد. يعني اورانيوم مورد استفاده بايد به حدي غني شده باشد كه امكان آغاز يك واكنش زنجيره اي مداوم وجود داشته باشد. براي تنظيم و كنترل فرايند شكافت هسته اي در يك راكتور از ميله هاي كنترلي كه معمولا از جنس كادميوم است استفاده ميشود. اين ميله ها با جذب نوترونهاي آزاد در داخل راكتور از تسريع واكنشهاي زنجيره اي جلوگيري ميكند. زيرا با كاهش تعداد نوترونها ، تعداد واكنشهاي زنجيره اي نيز كاهش مي یابد. حدوداً ۴۰۰ نيروگاه هسته اي در سرتاسر جهان فعال هستند كه تقريبا ۱۷ درصد كل برق مصرفي در جهان را تامين مي كنند. از جمله كاربردهاي ديگر راكتورهاي هسته اي، توليد نيروي محركه لازم براي جابجايي ناوها و زيردريايي هاي اتمي است.

دفن اورانیوم مصرف شده

پس از استفاده از اورانیوم برای تولید انرژی در رآکتور هسته ای، این سوخت دیگر قابل استفاده نیست و باید به روشی بازیافت یا دفن شود، که به دلیل تشعشع زیاد کار ساده ای نیست. روش کار این است که معمولآ سوخت مصرف شده را در حوضچه هایی برای سرد شدن اولیه نگهداری می کنند، به این ترتیب علاوه بر سرد شدن تا حدی از شدت تشعشع آنها کاسته می شود. این حوضچه ها به گونه ای ساخته شده اند که اجازه وارد کردن آسیب به طبیعت را از این مواد می گیرند، درواقع می توان برای مدتهای طولانی این زباله ها را در این حوضچه ها نگهداری کرد اما به دلایل بسیاری از جمله موارد اقتصادی این کار ممکن نیست. لذا باید روی سوخت فرآیندهایی انجام بگیرد تا بتوان آنرا در انبارهایی که از آنها نام بردیم ذخیره کرد. این فرآیندها شامل فعالیت هایی است که توسط آنها اورانیوم و پلوتونیوم (پلوتونیوم به دلیل سادگی عملیات fission بیشتر در ساخت سلاح های اتمی بکار برده می شود) از سایر مواد جدا می شوند. برای اینکار میله های سوختی را خرد کرده و آنها را در ظروف اسید قرار می دهند، اورانیوم و پلوتونیوم بازیافت شده به ابتدای چرخه سوخت باز می گردند تا قابل استفاده شوند و مازاد تفاله های سوختی را برای دفن آماده می کنند.

باز فراوري

براي بازيافت اورانيوم از سوخت هسته اي مصرف شده در راكتور از عمليات شيميايي موسوم به بازفراوري استفاده ميشود. در اين عمليات، ابتدا پوسته فلزي ميله هاي سوخت مصرف شده را جدا ميسازند و سپس آنها را در داخل اسيد نيتريك داغ حل مي كنند. در نتيجه اين عمليات، ۱% پلوتونيوم ، ۳% مواد زائد به شدت راديو اكتيو و ۹۶% اورانيوم بدست مي آيد كه دوباره ميتوان آنرا در راكتور به مصرف رساند. راكتورهاي نظامي اين كار را بطور بسيار موثرتري انجام ميدهند. راكتور و تاسيسات باز فراوري مورد نياز براي توليد پلوتونيوم را ميتوان بطور پنهاني در داخل ساختمانهاي معمولي جاسازي كرد. به همين دليل، توليد پلوتونيوم به اين طريق، براي هر كشوري كه بخواهد بطور مخفيانه تسليحات اتمي توليد كند گزينه جذابي خواهد بود. ( شکل 5 )

بمب پلوتونيومي

استفاده از پلوتونيوم به جاي اورانيوم در ساخت بمب اتمي مزاياي بسياري دارد. تنها چهار كيلوگرم پلوتونيوم براي ساخت بمب اتمي با قدرت انفجار ۲۰ كيلو تن كافي است. در عين حال با تاسيسات بازفراوري نسبتاً كوچكي ميتوان چيزي حدود ۱۲ كيلوگرم پلوتونيوم در سال توليد كرد. كلاهك هسته اي شامل گوي پلوتونيومي است كه اطراف آنرا پوسته اي موسوم به منعكس كننده نوتروني فرا گرفته است. اين پوسته كه معمولا از تركيب بريليوم و پلونيوم ساخته ميشود، نوترونهاي آزادي را كه از فرايند شكافت هسته اي به بيرون ميگريزند، به داخل اين فرايند باز مي تاباند. استفاده از منعكس كننده نوتروني عملا جرم بحراني را كاهش ميدهد و باعث ميشود كه براي ايجاد واكنش زنجيره اي مداوم به پلوتونيوم كمتري نياز باشد. ( شکل 6 ). براي كشور يا گروه تروريستي كه بخواهد بمب اتمي بسازد، توليد پلوتونيوم با كمك راكتورهاي هسته اي غير نظامي از تهيه اورانيوم غني شده آسان تر خواهد بود. كارشناسان معتقدند كه دانش و فناوري لازم براي طراحي و ساخت يك بمب پلوتونيومي ابتدائي، از دانش و فنآوري كه حمله كنندگان با گاز اعصاب به شبكه متروي توكيو در سال ۱۹۹۵ در اختيار داشتند پيشرفته تر نيست. چنين بمب پلوتونيومي ميتواند با قدرتي معادل ۱۰۰ تن تي ان تي منفجر شود، يعني ۲۰ مرتبه قويتر از قدرتمندترين بمب گزاري تروريستي كه تا كنون در جهان رخ داده است.

بمب اورانيومي

هدف طراحان بمبهاي اتمي ايجاد يك جرم فوق بحراني ( از اورانيوم يا پلوتونيوم) است كه بتواند طي يك واكنش زنجيره اي مداوم و كنترل نشده، مقادير متنابهي انرژي حرارتي آزاد كند. يكي از ساده ترين شيوه هاي ساخت بمب اتمي استفاده از طرحي موسوم به "تفنگي" است كه در آن گلوله كوچكي از اورانيوم كه از جرم بحراني كمتر بوده به سمت جرم بزرگتري از اورانيوم شليك ميشود بگونه اي كه در اثر برخورد اين دو قطعه، جرم كلي فوق بحراني شده و باعث آغاز واكنش زنجيره اي و انفجار هسته اي ميشود. كل اين فرايند در كسر كوچكي از ثانيه رخ ميدهد. جهت توليد سوخت مورد نياز بمب اتمي، هگزا فلوئوريد اورانيوم غني شده را ابتدا به اكسيد اورانيوم و سپس به شمش فلزي اورانيوم تبديل ميكنند. انجام اين كار از طريق فرايندهاي شيميائي و مهندسي نسبتاً ساده اي امكان پذير است. قدرت انفجار يك بمب اتمي معمولي حداكثر ۵۰ كيلو تن است، اما با كمك روش خاصي كه متكي بر مهار خصوصيات جوش يا گداز هسته اي است ميتوان قدرت بمب را افزايش داد. در فرايند گداز هسته اي ، هسته هاي ايزوتوپهاي هيدروژن به يكديگر جوش خورده و هسته اتم هليوم را ايجاد ميكنند. اين فرايند هنگامي رخ ميدهد كه هسته هاي اتمهاي هيدروژن در معرض گرما و فشار شديد قرار بگيرند. انفجار بمب اتمي گرما و فشار شديد مورد نياز براي آغاز اين فرايند را فراهم ميكند. طي فرايند گداز هسته اي نوترونهاي بيشتري رها ميشوند كه با تغذيه واكنش زنجيره اي، انفجار شديدتري را بدنبال مي آورند. اينگونه بمبهاي اتمي تقويت شده به بمبهاي هيدروژني يا بمبهاي اتمي حرارتي موسومند. ( شکل 7 )

کاربردهای انرژی هسته ای

انرژی هسته ای در پزشکی :  کاربرد انرژی هسته ای در پزشکی به دو بخش تقسیم می شود : تشخیص و درمان. پزشکی هسته ای یکی از شاخه های علم پزشکی است که در آن از مواد رادیواکتیو برای تشخیص و درمان بیماری ها استفاده می شود .به گزارش تارنمای سازمان انرژی اتمی ایران ، در زمینه تشخیص بیماری ها از رادیوداروهای (داروهایی متشکل از مواد رادیواکتیو ) مختلف درتصویر برداری جهت  تشخیص و بررسی  تومورهای سرطانی ، بررسی بیماری های کبد و کیسه صفرا ، بررسی عفونت و التهاب مفصلی استفاده می شود. هم چنین این مواد در تشخیص گرفتگی عروق خونی ، تشخیص نارسائی های قلب، کلیه و سایر ارگان های بدن کاربرد دارند. در آنالیز خون، پروتئین ها و سرم ها از پرتوهای رادیواکتیو استفاده می شود. هم چنین برخی از رادیوداروها تولید شده اند که برای تشخیص بیماری هایی مثل تیروئید به کار می روند. MRI نیز یکی از روش های تشخیصی در پزشکی هسته ای است . در حوزه درمان بیماری ها، رادیو داروهای مختلفی ساخته شده اند که برای از بین بردن کیست ها وتومورهای سرطانی استفاده می شوند. هم چنین در برخی از بیماری های مغزی می توان بدون نیاز به باز کردن جمجمه از اشعه برای جراحی استفاده کرد . در بیست سال اخیر جراحی پرتوی، اولین راه درمان پس از استفاده از شیمی درمانی ، پرتو درمانی و جراحی بوده است .

دانشمندان پزشکی هسته ای در حال بررسی روش های  تشخیصی جدیدی هستند تا بتوانند میزان عناصر اصلی و مهم موجود در بدن جنین را اندازه گیری کرده و با تغییر آنها پیش از تولد، از بروز ناهنجاری ها در نوزادان جلوگیری  کنند.

 انرژی هسته ای در بهداشت:  در سترون سازی وسایل یکبارمصرف پزشکی از پرتوهای رادیواکتیو استفاده می شود. هم چنین در صورتی که مواد اولیه داروها و مواد بهداشتی یا محصولات استریل پزشکی آلودگی داشته باشند، این آلودگی با کمک  مواد رادیو اکتیو قابل اندازه گیری است. با این روش آلودگی سبزیجات بسته بندی شده نیز قابل اندازه گیری است .

انرژی هسته ای در کشاورزی: از طریق روش های هسته ای اصلاح بذر، بذرگیاهانی مثل گندم ، برنج ، جو و پنبه به نحوی تغییر داده می شوند که در برابر بیماری های قارچی، سرما، خوابیدگی و مقاوم باشند. هم چنین با استفاده از این روش بذر و نهال گیاهان شورپسند با هدف پرورش و برداشت محصول در شرایط نامناسب وبرای جلوگیری از افزایش بیابانی شدن اراضی تولید می شود

 .

انرژی هسته ای در دامپزشکی و دامپروری: در تشخیص و درمان بیماریهای دام، تولید مثل دام، اصلاح نژاد دام در جهت بازدهی بیشتر مثل اصلاح نژاد گاوها به صورتی که گوشت قابل استفاده آنها به حداکثر برسد، از روش های هسته ای استفاده می شود.درخصوص بهداشت وایمن سازی خوراک دام از­پرتوهای رادیواکتیو،میتوان بهره جست

انرژی هسته ای در صنعت: چشمه های رادیواکتیو در صنعت برای بررسی جوشکاری های صنعتی ، جوش لوله های نفت و گاز و نشت یابی لوله های انتقال به کار می رود. از میکروسکوپ های الکترونی می توان در اندازه گیری لایه های اپتیکی ، کالیبره کردن دستگاه های اندازه گیری ، تعیین خواص مکانیکی مواد ، سطح سنجی و ضخامت سنجی استفاده می شود. در سازمان انرژی اتمی دستگاه هایی وجود دارند که بررسی خوردگی فلزات ، تعیین کیفیت فرآورده های صنعتی ، مواد اولیه و آلیاژها را انجام می دهند .

انرژی هسته ای در امنیت: کشف مین های ضد نفرو حتی بررسی تراکم گلوله ها و خمپاره ها از دستگاه هایی که بر مبنای فیزیک هسته ای کار می کنند ، امکان پذیر است .

انرژی هسته ای در باستان شناسی: کارهایی از قبیل بررسی نمونه های باستان شناسی مانند سکه ، سفال و غیره جهت عمرسنجی و تجزیه و تحلیل آنها از طریق علم هسته ای امکان پذیر است . برای تشخیص نمونه های تقلبی آثار باستانی و فسیل ها و عمرسنجی آنها ، میزان کربن رادیواکتیو موجود در نمونه ها اندازه گیری     می شود.

 انرژی هسته ای در اکتشافات:  با بکار گیری روش های هسته ای می توان محل دقیق معادن مختلف و حوزه های آب زیرزمینی را کشف کرد. برای شیرین کردن آبها نیز می توان از فن آوری هسته ای استفاده کرد .

 انرژی هسته ای در تولید برق: اگرچه ایران یکی از کشورهای غنی از لحاظ ذخایر نفت و گاز به شمار می رود اما باید پذیرفت که این منابع دائمی نیستند. بنابراین اگر نسل امروز هم چنان به امید سوخت های فسیلی دست روی دست بگذارد، نسل های آینده با بحران انرژی روبرو خواهند شد. بهترین و مطمئن ترین راه حل ، ساخت نیروگاه های هسته ای و استفاده از سوخت هسته ای است. مقدار انرژی تولید شده توسط نیروگاه های هسته ای قابل مقایسه با نیروگاه های آبی یا گازی نیست. در یک واکنش سوخت هسته ای ، بیست هزار برابر سوخت فسیلی انرژی تولید می شود . علاوه بر این، نیروگاه های هسته ای معضل آلودگی محیط را به همراه ندارد . تنها مشکل این نیروگاه ها ، زباله های هسته ای آنهاست که در صورت رعایت جوانب ایمنی و دفن اصولی آنها در محل های غیر مسکونی و دور از انسان ها خطر خاصی ایجاد نمی کنند .

 انرژی هسته ای در صنایع غذایی: کیفیت مواد غذایی ، بهداشتی و آشامیدنی از جمله مواردی است که با فن آوری هسته ای قابل تعیین است . با استفاده از سیستم های جذب اتمی تعیین مقدارعناصر سمی کم مقدار در مواد غذایی ، تشخیص پرتودیدگی مواد غذایی امکان پذیر است . پرتودهی مناسب به مواد غذایی موجب پاستوریزه و استریلیزه شدن و افزایش زمان ماندگاری آنها می شود .

موارد ذکر شده گوشه ای از کاربردهای گسترده انرژی و فن آوری هسته ای در حوزه های گوناگون و برخی فعالیتهای سازمان انرژی اتمی است . این کاربردها هر روز در حال گسترش و افزایش است . با این توصیفات می توان علت ایستادگی ایران بر حق خود مبنی بر دستیابی به انرژی صلح آمیز هسته ای را دریافت . پیشرفت سریع علم و فن آوری در مسیری است که در آینده نه چندان دور کشورهایی که فاقد توان تولید و استفاده از دانش هسته ای باشند ، از لحاظ اقتصادی و علمی عقب مانده و وابسته خواهند بود.

20 آوریل، روز جدا سازی رادیوم

در روز بیستم آوریل 1902، ماری (Marie) و پیر کوری (Pierre Curie) موفق شدند نمک رادیوم رادیواکتیو را از یک کانی پیچبلند - pitchblende (کانی سیاهرنگ محتوی اورانیوم و رادیوم) جدا کنند.

در سال 1898، کوری ها در حین تحقیقات خود بر روی کانی پیچبلند، عناصر رادیوم و پولونیوم را کشف کردند. یک سال بعد از جدا سازی رادیوم، آنها، همراه با هنری بکرل (A. Henri Becquerel) دانشمند فرانسوی  - کاشف رادیواکتیویته اورانیوم- ، جایزه نوبل فیزیک سال 1903 را به خاطر پیشگام شدن در تحقیقات رادیواکتیویته، از آن خود کردند.

 ماری کوری، با نام خانوادگی اسکلودوفسکا (Sklodowska)، در سال 1867 در ورشو، لهستان متولد شد. او دختر یک معلم فیزیک و دانش آموزی با استعداد بود و موفق شد در سال 1891 برای ادامه تحصیل به دانشگاه سوربن (Sorbonne) پاریس برود. او توانست تحصیلات خود را با درجه عالی در علوم فیزیک و ریاضیات به اتمام برساند و در همان سال (1894) با پیر کوری، فیزیکدان و شیمیست برجسته فرانسوی که کارهایی ارزنده در زمینه علوم مغناطیس انجام داده بود، آشنا شد و آنها در سال 1895 با یکدیگر ازدواج کردند. این ازدواج، آغاز یک همکاری علمی بود که توانست این زوج را به شهرت جهانی برساند. ماری در پی یافتن موضوعی برای تز دکترای خود به مطالعه اورانیوم پرداخت، که این با کشف رادیواکتیویته توسط بکرل همزمان بود. اصطلاح رادیواکتیویته، که پدیده پرتوافکنی ناشی از تجزیه اتم را توصیف میکند، درواقع توسط ماری کوری ابداع شد. او در آزمایشگاه شوهرش مشغول مطالعه بر روی کانی پیچبلند، که اورانیوم عنصر اصلی تشکیل دهنده آن است، بود و وجود احتمالی یک یا دو عنصر رادیو اکتیو دیگر را در آن اعلام کرد. پیر کوری در تحقیقات به او پیوست و در سال 1898، آنها دو عنصر رادیوم و پولونیم (که به خاطر زادگاه ماری Poland _لهستان_ به این نام خوانده شد) را کشف کردند. 
در مدتی که پیر مشغول جستجو در خواص فیزیکی این عناصر جدید بود، ماری بر روی جدا سازی شیمیایی رادیوم از پیچبلند کار میکرد. برخلاف رادیوم و پولونیم، رادیوم به صورت آزاد در طبیعت وجود ندارد و ماری به همراه دستیارش آندری دوبیرن (Andrý Debierne)، به طور خستگی ناپذیری کار کردند تا در سال 1902 موفق شدند از چند تن کانی پیچبلند، تنها یک دهم گرم کلرید رادیوم خالص را جدا کنند. حاصل این تحقیقات ، دریافت درجه دکترا در ماه ژوئن 1903 و دریافت جایزه نوبل مشترک با شوهرش و بکرل بود. ماری کوری اولین زنی بود که موفق به دریافت این جایزه شد.

پیر کوری در سال 1904 به سمت استاد فیزیک دانشگاه سوربن منتصب شد و ماری به کوششهای خود در راه جدا سازی رادیوم خالص غیر کلرید ادامه داد. در 19 آوریل 1906، پیر کوری در یک تصادف کشته شد و ماری با وجود روحیه تباه شده خود، عهد کرد که کار علمی خود را به نتیجه برساند. او در ماه مه 1906 جانشین شوهر فقید خود در دانشگاه سوربن شد و در این مرحله از زندگی خود هم اولین زنی بود که بر کرسی استادی تکیه زد. بالاخره در سال 1910، او به اتفاق دوبیرن موفق شدند رادیوم خالص و فلزی را جدا کنند. ماری کوری به خاطر این دستاورد برنده جایزه نوبل شیمی سال 1911 شد و در اینجا برای بار سوم در زندگی خود، اولین شد، او تنها کسی بود که دوبار موفق به دریافت این جایزه شد. سپس او به موارد کاربرد مواد رادیواکتیو در پزشکی علاقمند شد و در طی جنگ جهانی اول بر روی رادیولوژی و همچنین امکانات بالقوه رادیوم در معالجه سرطان کار میکرد. انستیتو رادیوم دانشگاه پاریس، که کار خود را در 1918 آغاز کرد، تحت نظارت ماری کوری و از همان ابتدای کار، مبدل به یکی از مراکز اصلی شیمی و فیزیک هسته ای شد. در 1921، او به ایالات متحده سفر کرد و رئیس جمهور وقت، وارن جی. هاردینگ (Warren G. Harding)، با هدیه ای شامل یک گرم رادیوم به استقبال او رفت. دختر خانواده کوری، ایرن کوری (Irene Curie) نیز یک شیمی فیزیکدان بود و همراه شوهرش فردریک ژولیو (Frederic Joliot) به خاطر کشف رادیواکتیویته مصنوعی، موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی 1935 شد.در سال 1934 ماری کوری در اثر سرطان خون ناشی از چهار دهه کار با مواد رادیو اکتیویته، درگذشت.

 وقتی مردم به ستوه می آیند!

مدتی است مردم از  پیر و جوان گرفته تا مسیحی و مسلمان؛ از  فقیر و غنی به نشانه اعتراض به خیابان ها ریخته اند و چند روزی است که در میدان التحریر و میادین دیگر تجمع کرده اند تا اینکه صدایشان شنیده شود. اما فریاد آنان برای تغییر گویی بر گوش های کر حسنی مبارک کوبیده می شود.

در این دو هفته گذشته هر بار به سراغ اخبار و خبرگزاری های رسمی و غیر رسمی می رویم سخن از تونس، اردن و مصر است. تحولات این کشورها به حدی همه را مشغول به خود کرده که تا حدی از سایر کشورها غافل شدیم. همه مردم دنیا یا شاید بهتر است بگویم مردم ایران به طور ویژه منتظرند زودتر خبر پیروزی این جریان به راه افتاده در مصر به آنها برسد. همه به نوعی روز شماری می کنند. درست در همین روزها در سال 1357 مردم کشور ما این گونه تحولات را با رهبری بزرگ به نوعی دیگر تجربه کردند و در حال حاضر این اوضاع مصر برای آنها غریبه نیست. 

تقریبا دو سوم  جمعیت مصر در زمان حکومت حسنی مبارک  متولد شده اند. بسیاری از آنها  تاکنون حتی چیزی جز قوانین حکومتی وی  در سر نمی پروراندند. اما مدتی است مردم از  پیر و جوان گرفته تا مسیحی و مسلمان؛ از  فقیر و غنی به نشانه اعتراض به خیابان ها ریخته اند و چند روزی است که در میدان التحریر و میادین دیگر تجمع کرده اند تا اینکه صدایشان شنیده شود. اما فریاد آنان برای تغییر گویی بر گوش های کر حسنی مبارک کوبیده می شود.

زمانی که اعتراضات غیر منتظره در جنوب قاهره به وقوع پیوست تلویزیون دولتی مصر به پخش برنامه مستندی درباره اهرام مصر پرداخت! از آشوب بوجود آمده در آخرین ساعات شب هیچ  سخنی به میان نیامد. به علاوه روز بعد اکثر روزنامه ها که در سلطه دولت دیکتاتور این کشور گرفتار هستند در عناوین خبرهای خود به مسائل کشورهای اطراف مانند لبنان پرداختند. اما روزنامه های غیر دولتی تصاویری از مجروح شدن مردم را به تصویر کشیدند و از شعارهایی نظیر «هشدار» استفاده کردند. این روند باز ادامه پیدا کرد، در حالیکه همه شبکه های ماهواره ای و تلویزیونی ناآرامی های مصر را به نمایش در آورده بودند تلویزیون این کشور به پخش صحنه هایی زیبا از رود نیل و کشتی های پهلو گرفته پرداخت.

شاید سکوت دولت مبارک در روزهای نخست اعتراضات رساتر از آنچه که به نظر می رسد باشد. در همان روزها «صفوت الشریف» دبیر کل حزب حاکم و طرفدار مبارک در مصاحبه مطبوعاتی اذعان داشت که نگران جوانان است. به اعتقاد وی آنها گمراه شده اند و دولت هیچ گونه مصالحه ای با صدها تن از مردم مجروح شده در اعتراضات نخواهد داشت. اما این دولت خود گمراه شده بود و یا به نوعی خود را به گمراهی زده بود و فکر می کرد می تواند این بحران را نادیده گرفت. آنها متصور بودند این جرقه ای که به باروت خشم مردم از این نظام دیکتاتوری زده شده یک شبه خفه خواهد شد. محاسبات چگونه از آب در آمد؟ حسنی مبارک این پادشاه در حال سرنگونی در ابتدا به سرکوب اعتراضات پرداخت. اما اعتراضات تا آنجا ادامه یافت که دولت امریکا بزرگترین متحد حسنی مبارک نیز پشت او را خالی کرد و در این شرایط تنهایش گذاشت. پس از آنکه خود را در جبهه متحدان امریکاییش نیز تنها دید خود را برای کناره گیری آماده کرده است اما هنوز نتوانسته از این منصب دل بکند.

در این میان افرادی به فکر صید ماهی از آب گل آلود افتادند. یکی از این افراد «محمدالبرادعی» بود که خود را نامزد رهبر موقت اعلام کرد. او می خواهد از این اوضاع به نحو احسنت برای خود بهره برداری کند و پس از پایان این اغتشاشات جایگاهی محکم برای خود درست کند.

معمولا وقتی در کشوری این اوضاع اتفاق می افتد بازار شایعه هر روز گرم تر و گرم تر می شود. شایعاتی به گوش می رسد وزارت اطلاعات این حکومت دیکتاتور بسیاری از افراد شرور و زندانی را به صورت گروه های کوچکی آزاد کرده که «اخوان الحق» یا «برادران حق» نام دارند، گروهی افراطی که به خیابان ها آمده و با چاقو زدن و اسید پاشی و یا آتش زدن ماشین های پارک شده در بسیاری از مناطق  فقیر نشین قاهره و اسکندریه، تظاهرات کنندگان را از قیام صلح طلبانه با خشونت افراطی گرایی اسلامی پشیمان کنند. (قضاوت و دلیل بر صحت یا عدم صحت این شایعات به مخاطبان عزیز واگذار می گردد.)

در تمام این مدت سرویس پیام کوتاه مردم کشور مصر توسط مخابرات قطع شده و انتظار می رود تلفن ها نیز تحت نظر باشند. به نظر می رسد سرویس اینترنت نیز در روزهای آتی از سرویس خارج شوند.

در این میان چه کسی می داند قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ حسنی مبارک در آخرین تلاش های خود چه می کند؟ اگر این انقلاب پیروز شود ساختارهای این کشور در هم نوردیده می شوند و بنایی نو بر پا می شود؟چه نوع حکومتی بر سر این کشور عرب خواهد آمد؟ تنها مسئله ای که روشن است این است : مردم به ستوه آمده اند.

پی نوشت:

• سایت الجزیره

*فیلمهای جدید درباره تحولات مصر را اینجا ببنید

 عامل اصلی قیام مردم مصر، تحقیر آنها توسط "نامبارك" بود

 

---

 

رهبر انقلاب از جمله در یك خطبه 20 دقیقه ای به زبان عربی، رهنمودهای مهمی را خطاب به مردم، علما و ارتش مصر بیان كردند و اظهار كردند:شكی نیست كه قیام ملتها بسته به اقتضائات هر كشوری دارای مختصات منحصر به فردی است و نمی توان چیزی را كه در انقلاب اسلامی ایران واقع شد، در دیگر كشورهای اسلامی انتظار داشت.

 

---

 

 

مقدمه:

 

 

 

 

 

 

سرمای هوای تهران، یخبندان و زمستان بهمن ماه باعث نشد که گرمای نماز جمعه تهران که با حضور انبوه مردم تهران با امامت رهبر معظم انقلاب کاسته شود. خطبه های نماز جمعه رهبر معظم انقلاب ،حضور مردم و تظاهرات آنان در حمایت انقلاب مصر این روز تهران را گرمایی خاص بخشیده بود. اگرچه خطبه های نماز جمعه آقا بیش از 100 دقیقه به طول انجامید و بخشی از آن به زبان عربی قرائت شد اما این لحظات مانند چشم به هم زدنی گذشت.

اگرچه ایشان به مباحث زیادی در این خطبه ها اشاره کردند و نکات زیادی را مورد بحث قرار دادند اما تحولات اخیر جهان عرب،خاورمیانه و شمال آفریقا مهم ترین فرازهای خطبه های نماز جمعه تهران را به خوذ اختصاص داد.اگرچه تا کنون برخی مقامات کشورمان درباره این تحولات نکاتی را گوشزد کرده بودند اما بیانات ایشان چارچوب سیاستهای نظام را در قبال این تحولات ترسیم نموده و خط تحلیلی واضحی را برای افکار عمومی ایران و منطقه ترسیم کرد.لذا به نظر می رسد می بایست دوباره فرازهای مهم این خطبه ها برای تحلیلهای آینده مان مورد مطالعه قرار گیرد.

می توانید مسأله مصر شکست آمریکاست ، از سخنان رهبری را بشنوید.

به همین منظور فراز های مهم  خطبه های نماز جمعه امروز تهران برای تحلیل و تبیین ارائه شده و درباره آن به بررسی و تحلیل اقدام می شود:

انقلاب اسلامی مدل ایران یا انقلاب نارنجی اوکراین؟

شكی نیست كه قیام ملتها بسته به اقتضائات هر كشوری دارای مختصات منحصر به فردی است و نمی توان چیزی را كه در انقلاب اسلامی ایران واقع شد، در دیگر كشورهای اسلامی انتظار داشت.

این فراز از سخنان معظم له بر نکته بسیار اساسی اشاره دارد. در این روزها در جامعه ما و افکار عمومی منطقه این مساله مطرح است که رابطه انقلاب بهمن(فوریه)2011 مصر با انقلاب بهمن/ فوریه (1979) 1357  ایران چیست؟ عده ای از فعالان سیاسی رابطه این همانی بین این دو پدیده قائلند و معتقدند انقلاب اسلامی دوم در مصر در حال اتفاق است و نتیجه آن نظام اسلامی مانند ایران است.از سوی دیگر عده ای بویژه جریان های غرب گرا و رسانه های وابسته به آنها معتقدند که این جنبش جنبشی سکولار و لیبرال است و اصولا ارتباطی با انقلاب ایران ندارد.این دو نگاه افراطی در واقع  با ذهنی سازی بر اساس پیش فرض های خود وقایع سیاسی را تحلیل می کنند. گروه اول نقش تشیع، مرجعیت، رهبری امام خمینی و شرایط سیاسی و اجتماعی ایران را به عنوان عواملی که به انقلاب اسلامی ایران ویژگی های ممتازی بخشید فراموش کرده اند و گروه دوم با هراس از اسلام گرایی در منطقه، چشم بر واقعیتها بسته و فراموش کرده اند مصر اولین گهواره اسلام سیاسی در منطقه خاورمیانه بوده است و جنبش اخوان المسلمین از اوائل قرن بیستم یکی از بزرگترین بازیگران سیاسی مصر بوده است.نگاه رهبر انقلاب بر واقع بینی سیاسی استوار است که وقایع سیاسی و اجتماعی متناسب با شرایط تاریخی و ساختارهای خاص هر کشوری   تحلیل باید شود. در واقع بر مبنای این نگاه قیامها در تونس و مصر نشانه‌ای از بیداری اسلامی در جهان است که در پی پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بوده است و بعد از سال‌ها، مردم ایران می‌بینند که صدای آنها در دیگر ملت‌های جهان اسلام شنیده شده است  اما لزوما این انقلابها همان انقلاب اسلامی نیست.

و ادامه در {{ادامه مطلب}}

 اوضاع مصر و اخوان المسلمین

ناآرامی ها و اعتراضات در این کشور آفریقایی تا به جایی رسید که موجبات فرار «زین العابدین بن علی» رئیس جمهور پیشین را فراهم کرد. بن علی پس از 23 سال، روز جمعه 24 دی ماه قدرت را ترک کرداخوان المسلمین سازمان مذهبی - سیاسی است که در 1307 هجری شمسی در مصر و به وسیله «شیخ حسن بن احمد بن عبدالرحمن البنا» معروف به حسن البنا در شهر اسماعیلیه بنیانگذاری شد .

در چند ماه اخیر آنارشی جهانی ابعاد وسیع تری به خود گرفت. مردم کشور تونس به پا خواستند تا خود را از بندهای درهم تنیده شده دیکتاتوری برهانند.  ناآرامی ها و اعتراضات در این کشور آفریقایی تا به جایی رسید که موجبات فرار «زین العابدین بن علی» رئیس جمهور پیشین را فراهم کرد. بن علی پس از 23 سال، روز جمعه 24 دی ماه قدرت را ترک کرد. در این میان اوضاع کشور اردن بهتر از تونس نیست. نزدیک به یک ماه است که شهرهای این کشور روی آرامش ندیده  است. این اغتشاشات هر روز شکل جدی تری به خود گرفت تا جاییکه «عبدالله دوم» پادشاه این کشور نخست وزیر خود را از کار برکنار کرده و سعی بر آرام کردن اوضاع دارد که البته هنوز موفقیتی نداشته است. از سوی دیگر مردم مصر بعد از سالیان طولانی بر علیه پادشاه مستبد و دیکتاتور خود «حسنی مبارک» دست به شورش زدند. مردم در شهرهای مختلف به خیابان ها ریخته با سر دادن شعارهایی علیه حسنی مبارک، خواستار کناره گیری او شدند. این پادشاه دیکتاتور احتمالا از کشور فرار کرده است و درواقعیت امر می توان گفت حکومت مصر عملا سرنگون شده است. در روند شکل گیری این تحولات ملت، گروه و احزاب گوناگونی نقش داشته اند. احزاب مدرن در مصر سابقه 35 ساله دارند که در بین احزاب مصر چهار حزب وفد، ناصری، التجمع و جبهه دموكراتیك از همه شناخته شده تر هستند ولی در عرصه واقعی این اخوان المسلمون است كه برغم ممنوعیت فعالیت، بازیگر اصلی در میان احزاب معارض مصر است. به همین خاطر در این مقاله پس از معرفی اجمالی اخوان المسلمین نگاه کوتاهی به موضع گیری آنها در اوضاع کنونی مصر می کنیم.

معرفی اخوان المسلمین

اخوان المسلمین سازمان مذهبی - سیاسی است که در 1307 هجری شمسی در مصر و به وسیله «شیخ حسن بن احمد بن عبدالرحمن البنا» معروف به حسن البنا در شهر اسماعیلیه بنیانگذاری شد . سپس‌در دیگر كشورهای‌عربى‌و اسلامى‌به‌فعالیت‌می پردازد. این نهضت به تاثیر از اندیشه هاى سید جمال الدین اسدآبادی و در پاسخ به انحطاط داخلى مسلمانان و سلطه بیگانگان بر كشورهاى اسلامى، به ویژه بر كشور مصر پدید آمد. اخوان المسلمین جهت رسیدن به اهدافش (چون زنده كردن شعائر اسلامى و برافكندن سلطه اجانب و برقرارى حكومت اسلامى ) در جبهه هاى مختلف فرهنگى، نظامى و سیاسى به مبارزه پرداخت، و در این رهگذر چند بار به دست حكومت ملك فاروق منحل شد و طى آن شمار زیادى از اعضاى آن دستگیر و یا اعدام شدند. پس از ترور حسن البنا، بتدریج تحولى در جنبش اخوان المسلمین صورت گرفت . این تحول عبارت بود از جایگزین كردن راه هاى مسالمت آمیز به جاى مبارزه مسلحانه علیه رژیم و سلطه بیگانگان . این اقدام كه در پى ناامیدى از مؤثر بودن راه حل نظامى برگزیده شد، از محبوبیت و كارآیى اخوان المسلمین كاسته و گروه‌هاى جدید اسلامى (مانند جهاد اسلامى) كه اغلب متاثر از اخوان المسلمین بودند، امّا بر مبارزه نظامى پاى مى فشارند، پا به میدان گذاشتند. با این وصف، تاثیر عمیقى كه جنبش اخوان در روند مبارزات مردم مصر و جهان اسلام داشته است، غیر قابل انكار مى باشد.

جنبش اخوان‌المسلمین را اصولاً باید زائیده اوضاع سیاسی و اجتماعی تاریخ معاصر مصر در پی رواج تفکر جدایی دین از سیاست (سکولاریسم) در میان روشنفکران و آهنگ احساسات ملی‌گرایانه برای اصلاح این کشور در دوران اختتاق بعد از انقلاب 1919 مصر برضد انگلیس دانست. اهداف بنیان‌گذاران این جنبش- به ویژه حسن البناء- از یک سو بر ایجاد تحول در اعتقادات اسلامی مسلمانان و بالاخص مصریان از حالتی ایستا و بی‌تحرک به سمت پویایی و حاکمیت تعالیم شریعت بر زندگی اجتماعی و سیاسی مصر و از سوی دیگر بر یگانگی مسلمانان در برابر استعمارگران غرب که کشورهای اسلامی را مورد تجاوز قرار داده بودند، دور می زد. آزادسازى دنیاى اسلام از سلطه بیگانگان، مبارزه با جهل، بیمارى و فقر، ترویج صلح جهانى، تجدید خلافت اسلامى، ایجاد یك دولت مذهبى، وحدت كشورهاى عرب مسلمان و ... از هدف ها و خواسته هاى اخوان المسلمین است.

موضع جریان اخوان المسلمین در اوضاع کنونی مصر

«محمد غانم» نماینده اخوان المسلمین مصر در انگلیس گفته است: تنها راه پیش روی مصر در شرایط کنونی، قیام مردم

و خلاص شدن از شر حکومت حسنی مبارک همانند بن علی در تونس است و رسیدن به این هدف نیز امکان پذیر است. تفاوت هایی میان وضع تونس و مصر وجود دارد اما آنها دو بخش از ملت واحد اسلامی هستند و دراین دو کشور، ساختار سیاسی به گونه ای بوده است كه مبارک و بن علی قدرت را به صورت انحصاری در اختیار خودشان داشته اند و با فساد حکومتی، خون مردم را ریختند. مخالفان باید برای دوره گذارآماده شوند تا پس از آن انتخابات آزاد برگزار شود و مردم مصر بتوانند از حقی که برای مدت طولانی از آن محروم بوده اند استفاده کنند، زیرا مبارک در همه انتخابات تقلب کرده و افرادی فاسد را از این طریق در اطراف خودش جمع کرده است. او همچنین افزوده است که آمریکا به هیچ وجه حق ندارد خواسته های خودش را به مردم مصر تحمیل کند، مصر به ملت مصر تعلق دارد و مصری ها خودشان می توانند باتوجه به باورهای خودشان به دموکراسی، حکومتشان را تعیین کنند.

«اشرف بدر الدین» عضو گروه اخوان المسلمین مصر گفته است شیوه مقامات مصری در تهدید و بازداشت اعضای اخوان المسلمین، نه تنها باعث ترس و وحشت آنان نشده بلکه اراده آنان را در ادامه راه خود و مقابله جدید با نظام حسنی مبارک تا تحقق همه منافع ملت مصر مستحکم تر کرده است. اخوان المسلمین در راه تحقق آزادی و کرامت انسانی مردم مصر گام بر می دارد و درهمه فعالیت های آنان برای مطالبه حقوقشان شرکت می کند. شعاری که در سراسر طنین افکن شده، تغییر، آزادی، عدالت اجتماعی و لغو وضعیت فوق العاده ای است که از سی سال پیش تاکنون بر ملت مصر تحمیل شده است.  وی همچنین در ادامه بیان داشته که ما خواستار بازنگری فوری در سیاست خارجی مصر در قبال رژیم اشغالگراسرائیل و قطع روابط با این رژیم و حمایت از مقاومت در لبنان و فلسطین هستیم . از جمله مطالبات فوری تظاهرکنندگان مصری، آزادی و عفو عمومی همه زندانیان سیاسی و افرادی است که در جریان انتفاضه اخیر بازداشت شده، تضمین آزادی احزاب و لغو محدودیت های مطبوعات و همچنین محاکمه کسانی است که ثروت آن ها در سال های حکومت مبارک و حزب ملی حاکم به طور غیرطبیعی افزایش یافته است.

«عصام العریان» رییس بخش سیاسی اخوان المسلمین مصر قبل از بازداشت توسط نیروهای امنیتی مصر اعلام کرده است: امیدواریم حکومت نظام مبارک هر چه سریعتر پایان یابد و خشم و نارضایتی مردم بیش از این ادامه نیابد. وی همچنین ده خواسته اصلی اخوان المسلمین را اعلام کرده است که از اصلی ترین آنها می توان به انحلال مجلس تقلبی و برگزاری انتخابات آزاد و شفاف، زندگی آزاد و با کرامت، لغو حالت فوق العاده، تحقق عدالت اجتماعی و مبارزه با فاسدان دولتی اشاره کرد.

 اتهامات مشرف در ترور بی نظیر بوتو

اتهامات وارده به پرویز مشرف در مورد ترور بی نظیر بوتو، نخست وزیر اسبق پاکستان شرایط جدیدی را در پاکستان پدید آورده و در کنار بحران های دیگر این کشور، فضا را برای ناآرامی در پاکستان و پدید آمدن شرایط جدید فراهم آورده است.

اخیرا دادستانی پاکستان اعلام کرد كه نام پرویز مشرف، رئیس‌جمهور سابق این کشور به فهرست متهمان ترور بی‌نظیر بوتو، نخست‌وزیر اسبق پاکستان افزوده شده است. این نظر اتهام بر اساس کیفرخواست آژانس فدرال تحقیقات که به دادگاه ضد تروریسم ارائه شده است، اعلام شده و همچنن بر اساس بررسی ریزمکالمات تلفن همراه بوتو که به تازگی پیدا شده، از سعود عزیز، افسر سابق و خرم شهزاد، مقام سابق پلیس راولپندی به‌عنوان دیگر متهمان نام برده شده است. در تحقیقات اثبات شده است که دستور تغییر تدابیر امنیتی برای بوتو توسط مشرف صادر شده و صحنه جنایت بلافاصله پس از این ترور پاک‌سازی شده است.

این در حالی است که کمیته‌ ی سازمان ملل ماه آوریل سال 2010 میلادی، دولت مشرف را به‌علت ناتوانی در تامین امنیت بوتو مقصر دانسته بود ولی دولت مشرف، یکی از رهبران سابق طالبان را مسئول ترور بوتو اعلام کرده است.

این شرایط در کنار وضعیت نامطلوب اقتصادی و مشکلات موجود در ایالات شمالی این کشور، شرایط نامطلوب سیاسی را در این کشور پدید آورده و به آن دامن می زند. پاکستان از دیر باز با مشکلات عدیده ای مواجه بوده و مردم این کشور نیز لطمات بسیاری از قبال دیکتاتوری، کودتا و ترور در این کشور متحمل شده اند. پشتیبانی مستقیم سازمان اطلاعات ارتش پاکستان موسوم به ISI از طالبان در طول سال های پایانی دهه 90 قرن گذشته که تا به امروز ادامه داشته، وضعیتی بحرانی برای مردم افغانستان و شمال پاکستان فراهم آورده است. هم اکنون نیز پس از سقوط طالبان در افغانستان مردم شمال پاکستان و از جمله ایالت وزیرستان شمالی دچار حملات متعدد هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی قرار دارند. از طرف دیگر عدم توانایی دولت پاکستان در برآورده کردن حوائج مردم و تامین امنیت در نقاط مختلف این کشور، این پیش بینی را از طرف کارشناسان به دنبال داشته که در آینده ای نزدیک این کشور راه تجزیه را خواهد پیمود.

در این نوشتار برآنیم بخشی از زندگی پرویز مشرف، دیکتاتور سابق پاکستان را بررسی کرده و نقش وی در ترور بی نظیر بوتو را تبیین کنیم.  

پرویز مشرف دومین فرزند از جمع سه پسر خانواده ‌است که در ۱۰ آگوست ۱۹۴۳ در نهر والی هاولی واقع در منطقهٔ دریاگنج نزدیک دهلی و در هندوستان تحت حاکمیت انگلستان متولد شد. پس از تقسیم هندوستان، همراه با والدین خود به پاکستان مهاجرت نمود و در کراچی سکنی گزید. او وابسته به جامعهٔ مسلمان اردو زبان مهاجر است. مشرف از خانوادهٔ متوسط سطح پایینی است. پدرش سید مشرف‌الدین، به عنوان منشی سفارت پاکستان در ترکیه کار می‌کرد. او سالهای نخستین زندگی خود را از ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۶ میلادی در ترکیه گذراند. وی درسال ۱۹۶۱، وارد دانشکده نظامی پاکستان در کاکول شد، و در دوره ۱۱ ام آن در کلاسش فارغ التحصیل گردید و سپس در واحد توپخانه آن به خدمت پذیرفته شد. به عنوان فارغ التحصیل از کالج کارمندی کوئتا، و کالج دفاع ملی در راولپندی، مشرف از کالج سلطنتی تحقیقات دفاعی بریتانیای کبیر نیز فارغ التحصیل گردید. در سال ۱۹۶۵، مشرف در خاطرات خود فاش می‌کند که او با گرفتن مرخصی غیر مجاز، قرار بود تا در یک دادگاه نظامی به خاطر آن احضار گردد، اما به خاطر جنگ با هندوستان موضوع آن لغو گردید. مشرف در جنگ هند- پاکستان در سال ۱۹۶۵ به عنوان ستوان دو در یگان میدانی توپخانه شماره ۱۶ حضور داشت. یگان او به عنوان مامور بخشی از رسته نظامی اول در تهاجم در ناحیه خمکاران فعالیت می نمود که حمله اصلی را علیه ارتش هند برنامه ریزی نمود. با وجود احراز امتیاز و برتری عمده از لحاظ نظامی اولین واحد مسلح (با نام " غرور ارتش پاکستان") متحمل شکست سختی شد و خمکاران به گورستان تانکهای پاکستانی تبدیل شد. با وجود تمام محاسبات پیشرفت حساس در نبرد اسال اوتار به ناکامی انجامید، چرا که پاکستان فرصت طلایی را برای به دست آوردن نقاط مهم از لحاظ راهبردی از دست داد و نقطه عطفی در جنگ شد. بعدها، وی در جنگ ۱۹۷۱ هند- پاکستان به عنوان فرمانده یگان از  گردان نظامی کماندوها خدمت نمود. سپس او فرمانده یگان‌های توپخانه و سپس فرمانده واحد سواره نظام گردید. در ارتقاء به درجه سرلشگری در ۱۵ ژانویه ۱۹۹۱، او فرمانده واحد سولره نظام بود. سپس، در ۲۱ اکتبر ۱۹۹۵، او به مقام سپهبدی و فرماندهی سپاه یکی رسید. در سال ۱۹۹۸، در پی بازنشستگی ژنرال جهانگیر کرامت، او شخصا" از سوی نخست وزیر نواز شریف به مقام افسران عالی رتبه ارتشی دست یافت، و فرماندهی کل ارتش را به دست گرفت.

 در سال ۱۹۹۹، او ارتش پاکستان را طی درگیری کارجیل هدایت می نمود. از آوریل تا ژوئن۱۹۹۹، پاکستان و هندوستان در درگیری کارجیل شرکت کردند که در آن مشرف رئیس ستاد ارتش پاکستان بود. این درگیری موجب بی اعتمادی بین رهبری دولتی و نظامی شد و این نهایتا" به برکناری دولت شریف منجر گردید. مشرف بطور رسمی در ۱۲ اکتبر ۱۹۹۹ در پی کودتایی بدون خونریزی رئیس حکومت پاکستان شد. در آن روز، نخست وزیر مشروطه پاکستان نواز شریف کوشید تا مشرف را کنار زده و به جای او رئیس سازمان اطلاعات داخلی پاکستان (ISI) خواجه زین الدین را بر سر کارآورد. مشرف که خارج از کشور بود، با یک پرواز هوایی بازرگانی وارد پاکستان شد. ژنرالهای بالا رتبه ارتش از پذیرش برکناری مشرف خودداری نمودند. شریف به فرودگاه کراچی دستور داد تا از فرود هواپیمای حامل مشرف جلوگیری کند، که پس از آن مجبور شد در آسمانهای اطراف کراچی دور بزند. در کودتا، ژنرالها دولت شریف را برکنار نموده و فرودگاه را تحت کنترل خود درآوردند. هواپیما تنها پس از آن که سوخت آن در حال اتمام بود، فرود آمد و مشرف کنترل دولت را در دست گرفت. شریف در خانه خود زندانی بود و سپس به تبعید فرستاده شد. او و دیگر رهبران دموکراتیک در پی آن از ورود به پاکستان ممنوع شدند. بر اساس یک گزارش، مخالفت بین مشرف و شریف در حول این محور دور می‌زد که نخست وزیر منتخب دموکراتیک آن کشور به یافتن راه حلی دیپلماتیک برای درگیری تمایل داشت.

رئیس جمهور وقت پاکستان، رفیق طرار تا ژوئن ۲۰۰۱ به تصدی خود ادامه داد. مشرف بطور رسمی در ۲۰ ژوئن ۲۰۰۱ درست چند روز پیش از دیدار مقرر خود برای مذاکره با هند در آگرا خود را رئیس جمهور پاکستان کرد.

کمی پس از روی کار آمدن مشرف، بسیاری از مردم به دادگاه این کشور تقاضاهایی مبنی بر تعیین صلاحیت وی جهت احراز قدرت عرضه کردند. در ۱۲ می ۲۰۰۰، دادگاه عالی پاکستان به مشرف دستور داد تا در ۱۲ اکتبر ۲۰۰۲ انتخابات سراسری را برگذار نماید. در تلاش برای مشروعیت دادن به ریاست جمهوری خود، او قول داد که به تلاشش پس از رسیدن به احیاء دموکراسی ادامه دهد، او همه پرسی را در ۳۰آوریل،۲۰۰۲ برای تمدید دوره ۵ساله ریاست جمهوری خود پس از انتخابات اکتبر برگزار کرد. اما، همه پرسی توسط اکثریت گروه‌های سیاسی پاکستانی بایکوت شد، که بعدها شکایت کردند که انتخابات به شدت یک انتخابات صوری بوده، و تعداد کل رای دهندگان بر اساس بالترین تخمینها، ٪۳۰ یا کمتر بوده است. چند هفته بعد، مشرف در تلویزیون حاضر شد و به خاطر " اختلالات" در همه پرسی از مردم پوزش خواست. همچنین مشرف به زور تعدادی از قضات دادگاه عالی پاکستان را برکنار کرد. این افراد شامل قاضی تقی عثمانی می‌شد که یک مقام جهانی در قانون مالیه بین‌المللی و قانون مشروطه داشت. سردبیران روزنامه‌هایی که همچون سردبیر روزنامه بلوچستان پست مخالف مشرف بودند نیز تبعید شدند.

انتخابات عمومی در اکتبر۲۰۰۲ برگذار شد و اکثریت کرسی‌های مجلس پاکستان توسط حزب مسلم لیگ پاکستان در اختیار گرفته شد اما احزاب مخالف مشرف بطور موثر برای یکسال مجمع ملی پاکستان را به حالت فلج نگهداشتند. این بن بست در دسامبر ۲۰۰۳ با توافق با حزب متحد مجلس در جهت ترک ارتش در ۳۱ دسامبر ۲۰۰۴ به اتمام رسید. او نهایتا" از عمل به قول خود خودداری نمود. با حمایت این حزب، قانونگذاران طرفدار مشرف توانستند دو سوم اکثریت مطلق آراء را که برای تصویب اصلاحیه هفدهم برای قانون اساسی پاکستان لازم بود به دست آورند، که کودتای ۱۹۹۹ مشرف را در گذشته و بسیاری از احکام وی را مشروعیت می بخشید.

ر رای اعتماد مورخه ۱ ژانویه ۲۰۰۴، مشرف با احراز ۶۵۸ رای از مجموع ۱۱۷۰ رای در انتخابات هیئت انتخاب کنندگان، بر اساس قانون اساسی پاکستان در پست ریاست جمهوری تا اکتبر۲۰۰۷ به عنوان رئیس جمهور ابقاء شد.

مشرف در جریان حمله آمریکا به افغانستان به نفع دولت آمریکا وارد عمل شد و خطاب به مردم پاکستان اظهار داشت که با این که وی از طالبان حمایت می‌کرده، اما پاکستان از حمایت آنها برگشته، چرا که پاکستان درگیر خطر (حمله) از سوی اتحاد هند و آمریکا است. وی در ۱۲ ژانویه ۲۰۰۲، نیز در یک سخنرانی علیه افراطی گرایی اسلامی علنا" هرگونه اقدامات تروریستی را محکوم کرد.

در ۴ دسامبر۲۰۰۳، ژنرال مشرف از یک اقدام تروریستی جان سالم بدر برد زمانی که یک بمب قدرتمند چند دقیقه پس از آن که گروه بسیار حفاظتی بدرقه وی از روی پل راولپندی عبور کردند. این سومین مورد از یک چنین تلاشهایی در طی حومت ۴ ساله وی بود. ۱۱روز بعد، در ۲۵ دسامبر۲۰۰۳، دو بمبگذار انتحاری کوشیدند تا مشرف را ترور نمایند، اما ماشینهای حامل بمب آنها نتوانست رئیس جمهور را بکشد، در عوض ۱۶ نفر به این وسیله کشته شدند. مشرف تنها بر اثر شیشه ضد گلوله جلوی اتومبیل خود از مهلکه جان سالم بدر برد. ظاهرا" امجد فارق یک شبه نظامی به عنوان مظنون جهت سازماندهی این گونه تلاشها محسوب شده و و او در سال ۲۰۰۴ پس از یک دوره تعقیب گسترده از سوی نیروهای پاکستانی کشته شد.

پرویز مشرف، سرانجام در ۱۸ اوت ۲۰۰۸، در یک سخنرانی تلویزیونی، استعفای خود را از مقام ریاست جمهوری پاکستان اعلام کرد. آقای مشرف با دفاع از عملکرد 9 ساله دولت خود، گفت که به خاطر منافع کشور استفعا می‌دهد و آینده خود را به قضاوت مردم واگذار می‌کند. او نخستین رئیس جمهور پاکستان بود که از این مقام کناره گیری کرد.

در شرایط حکومت مشرف و دو سال پیش از ترور بی‌نظیر بوتو در حالی که وی رهبری حزب مردم را برای مبارزه با دولت پرویز مشرف بر عهده داشت، دولت بوش مبلغ 22 میلیون دلار را برای تقویت احزاب سیاسی در پاکستان تخصیص داد. مطابق با اسناد وزارت امور خارجه آمریکا، این کشور معادل 22 میلیون دلار برای استقرار برنامه‌های دمکراسی در پاکستان در سال 2006 تخصیص داده است. بخش اعظم این مبلغ برای کمیته انتخاباتی که زیر نظر پرویز مشرف است درنظر گرفته شد. این 22 میلیون دلار تنها بخش کوچکی از 6/1 میلیارد دلار کمکی بود که آمریکا در سال 2006 به پاکستان ارائه داد. این مقدار معادل ارزش موتور جت و لوازم یدکی بالگردهایی است که پاکستان در سال 2006 به کمک بودجه آمریکا خریداری کرده بود. در سال گذشته زمانی که قدرت سیاسی پرویز مشرف متزلزل شده بود، دولت بوش تلاش بسیار زیادی برای برقراری ارتباط با گروه‌های مخالف به عمل آورد که از جمله آن می‌توان به اعزام کارشناسان به گروه‌های مخالف اشاره کرد. این شرایط در حالی پدید آمد که دولت مشرف در این راه تلاشی به خرج نداد. با توجه به کمک های آمریکا، نهایتا مشرف موافقت کرد که بی نظیر بوتو در پاکستان حضور یابد اما امروز این مساله مطرح است که سازمان‌های اطلاعاتی این كشور در ترور بی‌نظیر بوتو تدابیر جدی تری را اتخاذ نکرده اند.

براساس گزارش سازمان ملل متحد، نیز سهل انگاری در محاسبات امنیتی برای حفظ جان بی نظیر بوتو از سوی دستگاههای مسئول تحت مسئولیت دولت مشرف باعث وقوع چنین حادثه‌ای اعلام شده است. این گزارش در حالی از بی تدبیری مشرف در این خصوص خبر داده است که مقام‌های پاكستان می‌گویند ترور بی‌نظیر بوتو، توطئه بین‌المللی بوده و از سازمان ملل متحد خواستند درباره آن تحقیق كند.

در زمان ترور بی نظیر بوتو نیز هیچ گروهی مسئولیت قتل بی‌نظیر بوتو را برعهده نگرفت اما دولت وقت پاكستان به سهل انگاری در حفاظت از جان خانم بوتو متهم شد و هدف انتقاد مخالفان قرار گرفته است. رهبران حزب مردم پاكستان نیز با استناد به نتیجه‌گیری‌های گزارش كمیسیون تحقیقات سازمان ملل، پرویز مشرف، رئیس جمهور سابق پاكستان را مسئول ترور بی نظیر بوتو، نخست‌وزیر اسبق این كشور معرفی كرده و اعلام داشتند كه وی نتوانسته امنیت لازم را برای بوتو تامین كند.

حزب مردم پاكستان بر عزم و قاطعیت خود برای به محاكمه كشاندن تمام عاملان این اقدام جنایی از جمله مشرف تاكید دارد. اما این اتهامات از سوی پرویز مشرف رئیس جمهور سابق پاکستان نیز بی پاسخ نمانده است. حاكم نظامی سابق پاكستان با اشاره به اینكه وی در زمان ترور بی‌نظیر بوتو، قدرتی در اختیار نداشت، اظهار نموده است كه نخست وزیر وقت پاكستان با توجه به قدرت اجرایی و امنیتی كه از آن برخوردار بود باید در این باره پاسخگو باشد. بر اساس ادعای مشرف، در زمان ترور بوتو، شوكت عزیز كنترل امنیت كشور را در اختیار داشت بنا بر این متهم كردن وی (مشرف) به دست داشتن در قتل نخست وزیر اسبق پاكستان(بوتو) بی‌پایه و اساس است. رئیس جمهور سابق پاكستان در ادامه اظهاراتش، به طور ضمنی اتهامات برخی از مقامات و سازمانهای پاكستان به وی مبنی بر سهل انگاری در برقراری فضای امنیتی مناسب برای بوتو اظهار نموده است كه شوكت عزیز به عنوان نخست وزیر پاكستان، امنیت این كشور را در دست داشت و رئیس جمهور در این گونه موضوع‌ها دخالت نمی‌كرد.

پاكستان هشت مقام خود از جمله افراد پلیس مسئول امنیت بی‌نظیر بوتو، نخست وزیر ترور شده‌ پاكستان را پس از انتشار گزارش سازمان ملل مبنی بر اینكه حفاظت از وی ضعیف بوده بركنار كرده است. به هر حال بازتابهای انتشار گزارش اخیر سازمان ملل متحد در خصوص مرگ بی نظیر بوتو، به نوعی دیگر تقابل پرویز مشرف و آصف علی زرداری را تشدید نموده است. سعود عزیز رئیس اداره پلیس وقت راولپندی، یاسین فاروق رئیس واحد عملیات، خرم شهزاد ورایچ رئیس پلیس منطقه راول تائون، عرفان الهی بخشدار اسبق راولپندی، سید اشفاق انور رئیس دفتر پلیس راولپندی و چوهدری عبدالمجید معاون رئیس كل پلیس ایالت پنجاب را كه هم اكنون نیز در پستهای مهم مشغول وظیفه بودند، مشمول فهرست ممنوع الخروج‌ها قرار گرفته اند. به علاوه ژنرال بازنشسته حمید گل و سرتیپ بازنشسته اعجاز شاه رئیس اسبق سازمان اطلاعات نیز مشمول این فهرست قرار گرفته اند.

حال در این شریط باید منتظ بود و دید که تحفقیقات بیشتر به کجا می آنجامد و دولت پاکستان در این زمینه چه تدابیری اتخاذ می کند. آیا این بار نیز پاکستان در بن بستی سیاسی فرو میرود و یا به گونه ای دیگر از این باتلاق برون می جهد.

 اتهامات مشرف در ترور بی نظیر بوتو

اتهامات وارده به پرویز مشرف در مورد ترور بی نظیر بوتو، نخست وزیر اسبق پاکستان شرایط جدیدی را در پاکستان پدید آورده و در کنار بحران های دیگر این کشور، فضا را برای ناآرامی در پاکستان و پدید آمدن شرایط جدید فراهم آورده است.

اخیرا دادستانی پاکستان اعلام کرد كه نام پرویز مشرف، رئیس‌جمهور سابق این کشور به فهرست متهمان ترور بی‌نظیر بوتو، نخست‌وزیر اسبق پاکستان افزوده شده است. این نظر اتهام بر اساس کیفرخواست آژانس فدرال تحقیقات که به دادگاه ضد تروریسم ارائه شده است، اعلام شده و همچنن بر اساس بررسی ریزمکالمات تلفن همراه بوتو که به تازگی پیدا شده، از سعود عزیز، افسر سابق و خرم شهزاد، مقام سابق پلیس راولپندی به‌عنوان دیگر متهمان نام برده شده است. در تحقیقات اثبات شده است که دستور تغییر تدابیر امنیتی برای بوتو توسط مشرف صادر شده و صحنه جنایت بلافاصله پس از این ترور پاک‌سازی شده است.

این در حالی است که کمیته‌ ی سازمان ملل ماه آوریل سال 2010 میلادی، دولت مشرف را به‌علت ناتوانی در تامین امنیت بوتو مقصر دانسته بود ولی دولت مشرف، یکی از رهبران سابق طالبان را مسئول ترور بوتو اعلام کرده است.

این شرایط در کنار وضعیت نامطلوب اقتصادی و مشکلات موجود در ایالات شمالی این کشور، شرایط نامطلوب سیاسی را در این کشور پدید آورده و به آن دامن می زند. پاکستان از دیر باز با مشکلات عدیده ای مواجه بوده و مردم این کشور نیز لطمات بسیاری از قبال دیکتاتوری، کودتا و ترور در این کشور متحمل شده اند. پشتیبانی مستقیم سازمان اطلاعات ارتش پاکستان موسوم به ISI از طالبان در طول سال های پایانی دهه 90 قرن گذشته که تا به امروز ادامه داشته، وضعیتی بحرانی برای مردم افغانستان و شمال پاکستان فراهم آورده است. هم اکنون نیز پس از سقوط طالبان در افغانستان مردم شمال پاکستان و از جمله ایالت وزیرستان شمالی دچار حملات متعدد هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی قرار دارند. از طرف دیگر عدم توانایی دولت پاکستان در برآورده کردن حوائج مردم و تامین امنیت در نقاط مختلف این کشور، این پیش بینی را از طرف کارشناسان به دنبال داشته که در آینده ای نزدیک این کشور راه تجزیه را خواهد پیمود.

در این نوشتار برآنیم بخشی از زندگی پرویز مشرف، دیکتاتور سابق پاکستان را بررسی کرده و نقش وی در ترور بی نظیر بوتو را تبیین کنیم.  

پرویز مشرف دومین فرزند از جمع سه پسر خانواده ‌است که در ۱۰ آگوست ۱۹۴۳ در نهر والی هاولی واقع در منطقهٔ دریاگنج نزدیک دهلی و در هندوستان تحت حاکمیت انگلستان متولد شد. پس از تقسیم هندوستان، همراه با والدین خود به پاکستان مهاجرت نمود و در کراچی سکنی گزید. او وابسته به جامعهٔ مسلمان اردو زبان مهاجر است. مشرف از خانوادهٔ متوسط سطح پایینی است. پدرش سید مشرف‌الدین، به عنوان منشی سفارت پاکستان در ترکیه کار می‌کرد. او سالهای نخستین زندگی خود را از ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۶ میلادی در ترکیه گذراند. وی درسال ۱۹۶۱، وارد دانشکده نظامی پاکستان در کاکول شد، و در دوره ۱۱ ام آن در کلاسش فارغ التحصیل گردید و سپس در واحد توپخانه آن به خدمت پذیرفته شد. به عنوان فارغ التحصیل از کالج کارمندی کوئتا، و کالج دفاع ملی در راولپندی، مشرف از کالج سلطنتی تحقیقات دفاعی بریتانیای کبیر نیز فارغ التحصیل گردید. در سال ۱۹۶۵، مشرف در خاطرات خود فاش می‌کند که او با گرفتن مرخصی غیر مجاز، قرار بود تا در یک دادگاه نظامی به خاطر آن احضار گردد، اما به خاطر جنگ با هندوستان موضوع آن لغو گردید. مشرف در جنگ هند- پاکستان در سال ۱۹۶۵ به عنوان ستوان دو در یگان میدانی توپخانه شماره ۱۶ حضور داشت. یگان او به عنوان مامور بخشی از رسته نظامی اول در تهاجم در ناحیه خمکاران فعالیت می نمود که حمله اصلی را علیه ارتش هند برنامه ریزی نمود. با وجود احراز امتیاز و برتری عمده از لحاظ نظامی اولین واحد مسلح (با نام " غرور ارتش پاکستان") متحمل شکست سختی شد و خمکاران به گورستان تانکهای پاکستانی تبدیل شد. با وجود تمام محاسبات پیشرفت حساس در نبرد اسال اوتار به ناکامی انجامید، چرا که پاکستان فرصت طلایی را برای به دست آوردن نقاط مهم از لحاظ راهبردی از دست داد و نقطه عطفی در جنگ شد. بعدها، وی در جنگ ۱۹۷۱ هند- پاکستان به عنوان فرمانده یگان از  گردان نظامی کماندوها خدمت نمود. سپس او فرمانده یگان‌های توپخانه و سپس فرمانده واحد سواره نظام گردید. در ارتقاء به درجه سرلشگری در ۱۵ ژانویه ۱۹۹۱، او فرمانده واحد سولره نظام بود. سپس، در ۲۱ اکتبر ۱۹۹۵، او به مقام سپهبدی و فرماندهی سپاه یکی رسید. در سال ۱۹۹۸، در پی بازنشستگی ژنرال جهانگیر کرامت، او شخصا" از سوی نخست وزیر نواز شریف به مقام افسران عالی رتبه ارتشی دست یافت، و فرماندهی کل ارتش را به دست گرفت.

 در سال ۱۹۹۹، او ارتش پاکستان را طی درگیری کارجیل هدایت می نمود. از آوریل تا ژوئن۱۹۹۹، پاکستان و هندوستان در درگیری کارجیل شرکت کردند که در آن مشرف رئیس ستاد ارتش پاکستان بود. این درگیری موجب بی اعتمادی بین رهبری دولتی و نظامی شد و این نهایتا" به برکناری دولت شریف منجر گردید. مشرف بطور رسمی در ۱۲ اکتبر ۱۹۹۹ در پی کودتایی بدون خونریزی رئیس حکومت پاکستان شد. در آن روز، نخست وزیر مشروطه پاکستان نواز شریف کوشید تا مشرف را کنار زده و به جای او رئیس سازمان اطلاعات داخلی پاکستان (ISI) خواجه زین الدین را بر سر کارآورد. مشرف که خارج از کشور بود، با یک پرواز هوایی بازرگانی وارد پاکستان شد. ژنرالهای بالا رتبه ارتش از پذیرش برکناری مشرف خودداری نمودند. شریف به فرودگاه کراچی دستور داد تا از فرود هواپیمای حامل مشرف جلوگیری کند، که پس از آن مجبور شد در آسمانهای اطراف کراچی دور بزند. در کودتا، ژنرالها دولت شریف را برکنار نموده و فرودگاه را تحت کنترل خود درآوردند. هواپیما تنها پس از آن که سوخت آن در حال اتمام بود، فرود آمد و مشرف کنترل دولت را در دست گرفت. شریف در خانه خود زندانی بود و سپس به تبعید فرستاده شد. او و دیگر رهبران دموکراتیک در پی آن از ورود به پاکستان ممنوع شدند. بر اساس یک گزارش، مخالفت بین مشرف و شریف در حول این محور دور می‌زد که نخست وزیر منتخب دموکراتیک آن کشور به یافتن راه حلی دیپلماتیک برای درگیری تمایل داشت.

رئیس جمهور وقت پاکستان، رفیق طرار تا ژوئن ۲۰۰۱ به تصدی خود ادامه داد. مشرف بطور رسمی در ۲۰ ژوئن ۲۰۰۱ درست چند روز پیش از دیدار مقرر خود برای مذاکره با هند در آگرا خود را رئیس جمهور پاکستان کرد.

کمی پس از روی کار آمدن مشرف، بسیاری از مردم به دادگاه این کشور تقاضاهایی مبنی بر تعیین صلاحیت وی جهت احراز قدرت عرضه کردند. در ۱۲ می ۲۰۰۰، دادگاه عالی پاکستان به مشرف دستور داد تا در ۱۲ اکتبر ۲۰۰۲ انتخابات سراسری را برگذار نماید. در تلاش برای مشروعیت دادن به ریاست جمهوری خود، او قول داد که به تلاشش پس از رسیدن به احیاء دموکراسی ادامه دهد، او همه پرسی را در ۳۰آوریل،۲۰۰۲ برای تمدید دوره ۵ساله ریاست جمهوری خود پس از انتخابات اکتبر برگزار کرد. اما، همه پرسی توسط اکثریت گروه‌های سیاسی پاکستانی بایکوت شد، که بعدها شکایت کردند که انتخابات به شدت یک انتخابات صوری بوده، و تعداد کل رای دهندگان بر اساس بالترین تخمینها، ٪۳۰ یا کمتر بوده است. چند هفته بعد، مشرف در تلویزیون حاضر شد و به خاطر " اختلالات" در همه پرسی از مردم پوزش خواست. همچنین مشرف به زور تعدادی از قضات دادگاه عالی پاکستان را برکنار کرد. این افراد شامل قاضی تقی عثمانی می‌شد که یک مقام جهانی در قانون مالیه بین‌المللی و قانون مشروطه داشت. سردبیران روزنامه‌هایی که همچون سردبیر روزنامه بلوچستان پست مخالف مشرف بودند نیز تبعید شدند.

انتخابات عمومی در اکتبر۲۰۰۲ برگذار شد و اکثریت کرسی‌های مجلس پاکستان توسط حزب مسلم لیگ پاکستان در اختیار گرفته شد اما احزاب مخالف مشرف بطور موثر برای یکسال مجمع ملی پاکستان را به حالت فلج نگهداشتند. این بن بست در دسامبر ۲۰۰۳ با توافق با حزب متحد مجلس در جهت ترک ارتش در ۳۱ دسامبر ۲۰۰۴ به اتمام رسید. او نهایتا" از عمل به قول خود خودداری نمود. با حمایت این حزب، قانونگذاران طرفدار مشرف توانستند دو سوم اکثریت مطلق آراء را که برای تصویب اصلاحیه هفدهم برای قانون اساسی پاکستان لازم بود به دست آورند، که کودتای ۱۹۹۹ مشرف را در گذشته و بسیاری از احکام وی را مشروعیت می بخشید.

ر رای اعتماد مورخه ۱ ژانویه ۲۰۰۴، مشرف با احراز ۶۵۸ رای از مجموع ۱۱۷۰ رای در انتخابات هیئت انتخاب کنندگان، بر اساس قانون اساسی پاکستان در پست ریاست جمهوری تا اکتبر۲۰۰۷ به عنوان رئیس جمهور ابقاء شد.

مشرف در جریان حمله آمریکا به افغانستان به نفع دولت آمریکا وارد عمل شد و خطاب به مردم پاکستان اظهار داشت که با این که وی از طالبان حمایت می‌کرده، اما پاکستان از حمایت آنها برگشته، چرا که پاکستان درگیر خطر (حمله) از سوی اتحاد هند و آمریکا است. وی در ۱۲ ژانویه ۲۰۰۲، نیز در یک سخنرانی علیه افراطی گرایی اسلامی علنا" هرگونه اقدامات تروریستی را محکوم کرد.

در ۴ دسامبر۲۰۰۳، ژنرال مشرف از یک اقدام تروریستی جان سالم بدر برد زمانی که یک بمب قدرتمند چند دقیقه پس از آن که گروه بسیار حفاظتی بدرقه وی از روی پل راولپندی عبور کردند. این سومین مورد از یک چنین تلاشهایی در طی حومت ۴ ساله وی بود. ۱۱روز بعد، در ۲۵ دسامبر۲۰۰۳، دو بمبگذار انتحاری کوشیدند تا مشرف را ترور نمایند، اما ماشینهای حامل بمب آنها نتوانست رئیس جمهور را بکشد، در عوض ۱۶ نفر به این وسیله کشته شدند. مشرف تنها بر اثر شیشه ضد گلوله جلوی اتومبیل خود از مهلکه جان سالم بدر برد. ظاهرا" امجد فارق یک شبه نظامی به عنوان مظنون جهت سازماندهی این گونه تلاشها محسوب شده و و او در سال ۲۰۰۴ پس از یک دوره تعقیب گسترده از سوی نیروهای پاکستانی کشته شد.

پرویز مشرف، سرانجام در ۱۸ اوت ۲۰۰۸، در یک سخنرانی تلویزیونی، استعفای خود را از مقام ریاست جمهوری پاکستان اعلام کرد. آقای مشرف با دفاع از عملکرد 9 ساله دولت خود، گفت که به خاطر منافع کشور استفعا می‌دهد و آینده خود را به قضاوت مردم واگذار می‌کند. او نخستین رئیس جمهور پاکستان بود که از این مقام کناره گیری کرد.

در شرایط حکومت مشرف و دو سال پیش از ترور بی‌نظیر بوتو در حالی که وی رهبری حزب مردم را برای مبارزه با دولت پرویز مشرف بر عهده داشت، دولت بوش مبلغ 22 میلیون دلار را برای تقویت احزاب سیاسی در پاکستان تخصیص داد. مطابق با اسناد وزارت امور خارجه آمریکا، این کشور معادل 22 میلیون دلار برای استقرار برنامه‌های دمکراسی در پاکستان در سال 2006 تخصیص داده است. بخش اعظم این مبلغ برای کمیته انتخاباتی که زیر نظر پرویز مشرف است درنظر گرفته شد. این 22 میلیون دلار تنها بخش کوچکی از 6/1 میلیارد دلار کمکی بود که آمریکا در سال 2006 به پاکستان ارائه داد. این مقدار معادل ارزش موتور جت و لوازم یدکی بالگردهایی است که پاکستان در سال 2006 به کمک بودجه آمریکا خریداری کرده بود. در سال گذشته زمانی که قدرت سیاسی پرویز مشرف متزلزل شده بود، دولت بوش تلاش بسیار زیادی برای برقراری ارتباط با گروه‌های مخالف به عمل آورد که از جمله آن می‌توان به اعزام کارشناسان به گروه‌های مخالف اشاره کرد. این شرایط در حالی پدید آمد که دولت مشرف در این راه تلاشی به خرج نداد. با توجه به کمک های آمریکا، نهایتا مشرف موافقت کرد که بی نظیر بوتو در پاکستان حضور یابد اما امروز این مساله مطرح است که سازمان‌های اطلاعاتی این كشور در ترور بی‌نظیر بوتو تدابیر جدی تری را اتخاذ نکرده اند.

براساس گزارش سازمان ملل متحد، نیز سهل انگاری در محاسبات امنیتی برای حفظ جان بی نظیر بوتو از سوی دستگاههای مسئول تحت مسئولیت دولت مشرف باعث وقوع چنین حادثه‌ای اعلام شده است. این گزارش در حالی از بی تدبیری مشرف در این خصوص خبر داده است که مقام‌های پاكستان می‌گویند ترور بی‌نظیر بوتو، توطئه بین‌المللی بوده و از سازمان ملل متحد خواستند درباره آن تحقیق كند.

در زمان ترور بی نظیر بوتو نیز هیچ گروهی مسئولیت قتل بی‌نظیر بوتو را برعهده نگرفت اما دولت وقت پاكستان به سهل انگاری در حفاظت از جان خانم بوتو متهم شد و هدف انتقاد مخالفان قرار گرفته است. رهبران حزب مردم پاكستان نیز با استناد به نتیجه‌گیری‌های گزارش كمیسیون تحقیقات سازمان ملل، پرویز مشرف، رئیس جمهور سابق پاكستان را مسئول ترور بی نظیر بوتو، نخست‌وزیر اسبق این كشور معرفی كرده و اعلام داشتند كه وی نتوانسته امنیت لازم را برای بوتو تامین كند.

حزب مردم پاكستان بر عزم و قاطعیت خود برای به محاكمه كشاندن تمام عاملان این اقدام جنایی از جمله مشرف تاكید دارد. اما این اتهامات از سوی پرویز مشرف رئیس جمهور سابق پاکستان نیز بی پاسخ نمانده است. حاكم نظامی سابق پاكستان با اشاره به اینكه وی در زمان ترور بی‌نظیر بوتو، قدرتی در اختیار نداشت، اظهار نموده است كه نخست وزیر وقت پاكستان با توجه به قدرت اجرایی و امنیتی كه از آن برخوردار بود باید در این باره پاسخگو باشد. بر اساس ادعای مشرف، در زمان ترور بوتو، شوكت عزیز كنترل امنیت كشور را در اختیار داشت بنا بر این متهم كردن وی (مشرف) به دست داشتن در قتل نخست وزیر اسبق پاكستان(بوتو) بی‌پایه و اساس است. رئیس جمهور سابق پاكستان در ادامه اظهاراتش، به طور ضمنی اتهامات برخی از مقامات و سازمانهای پاكستان به وی مبنی بر سهل انگاری در برقراری فضای امنیتی مناسب برای بوتو اظهار نموده است كه شوكت عزیز به عنوان نخست وزیر پاكستان، امنیت این كشور را در دست داشت و رئیس جمهور در این گونه موضوع‌ها دخالت نمی‌كرد.

پاكستان هشت مقام خود از جمله افراد پلیس مسئول امنیت بی‌نظیر بوتو، نخست وزیر ترور شده‌ پاكستان را پس از انتشار گزارش سازمان ملل مبنی بر اینكه حفاظت از وی ضعیف بوده بركنار كرده است. به هر حال بازتابهای انتشار گزارش اخیر سازمان ملل متحد در خصوص مرگ بی نظیر بوتو، به نوعی دیگر تقابل پرویز مشرف و آصف علی زرداری را تشدید نموده است. سعود عزیز رئیس اداره پلیس وقت راولپندی، یاسین فاروق رئیس واحد عملیات، خرم شهزاد ورایچ رئیس پلیس منطقه راول تائون، عرفان الهی بخشدار اسبق راولپندی، سید اشفاق انور رئیس دفتر پلیس راولپندی و چوهدری عبدالمجید معاون رئیس كل پلیس ایالت پنجاب را كه هم اكنون نیز در پستهای مهم مشغول وظیفه بودند، مشمول فهرست ممنوع الخروج‌ها قرار گرفته اند. به علاوه ژنرال بازنشسته حمید گل و سرتیپ بازنشسته اعجاز شاه رئیس اسبق سازمان اطلاعات نیز مشمول این فهرست قرار گرفته اند.

حال در این شریط باید منتظ بود و دید که تحفقیقات بیشتر به کجا می آنجامد و دولت پاکستان در این زمینه چه تدابیری اتخاذ می کند. آیا این بار نیز پاکستان در بن بستی سیاسی فرو میرود و یا به گونه ای دیگر از این باتلاق برون می جهد.

22بهمن روز نامبارک آمریکا!

1-پس از جنگ جهانی دوم ،سیاست خارجی آمریکا در منطقه خاورمیانه دارای دو هدف عمده و اساسی بوده است: اول تامین منابع نفت خام و امنیت آنها و دوم تامین امنیت رژیم صهیونیستی. در دوران جنگ سرد، ایالات متحده ستونهای اتحاد استراتژیک خود را  بر پایه ایران ستم شاهی و عربستان سعودی بنا کرده بود. عربستان سعودی محافظه کار در واقع به عنوان بزرگترین کشور عرب حاشیه خلیج فارس با دخایر فراوان نفتش هم بازار خوبی برای فروش اسلحه است و هم می تواند نقش رهبری را برای شیوخ کوچک خلیجی بازی کند. از سوی دیگر آمریکا پس از کودتا 28 مرداد محمد رضا شاه را به عنوان متحد اصلی خود در خاورمیانه انتخاب کرد. هم منابع نفتی ایران وسوسه انگیز بود و هم شاه بر خلاف سعودی ها از ارتباط و حمایت اسراییل ابایی نداشت. در واقع محمد رضا پهلوی با فروش نفت به رژیم صهیونیستی در زمان جنگ اعراب و اسراییل ،صهیونیست‌ها را نجات داد و نشان داد ایران شاهنشاهی متحد خوبی برای اسراییل است.

2-اگرچه ایالات متحده در سیاست خارجی خود بین دو جنگ جهانی با دکترین ویلسونی ایدئال گرا به کنش در سیاست خارجی مشغول بود،اما جنگ جهانی دوم رئالیسم را جایگزین آن کرد. این رئالیسم دستاویز خوبی برای حمایت از دیکتاتورهای منطقه ای فقط به خاطر مبارزه با مارکسیسم یا منابع طبیعی بود. رژیم مطلقه محمدرضا شاهی که با کودتا علیه دولت ملی در سال 1332 با حمایت آمریکا پاگرفت ،اگرچه ضد آزادی مطبوعات بود،انتخابات واقعی نداشت،به معنای کامل حقوق بشر را نقض می کرد، نه مشروطه بود ونه دموکراتیک و در این اواخر تک حزبی هم شده بود اما متحد آمریکا بود و جزیره ثبات اردوگاه غرب. منابع طبیعی و نفتی ایران در اختیار آمریکا قرارداشت و ظرفیتهای ژئوپلتیک و استراتژیک کشورمان در جهت حفظ منافع بلوک غرب و امنیت صهیونیستها استفاده میشد.

3-در سالهای دهه 60 میلادی مصر آبستن حوادث بسیاری بود.ملی گرایی عرب و رشد آن تهدیدی جدی برای رژیم صهیونیستی محسوب می شد. جمال عبدالناصر رهبر ناسیونالیست آنروز مصر با ملی گرایی خاصش دوبار به مصاف صهیونیست‌ها رفت که نهایتا با شکست همراه شد. هر چقدر که محمدرضا شاه خود را به آمریکا نزدیک می کرد ،ناصر به شوروی تمایل داشت و محمدرضا و ناصر در واقع خود را رقیب هم می دانستند. اما رقابت ایران و مصر از دوران انور سادات به همگرایی مبدل شد.انورسادات به جای تخاصم با اسراییل غاصب به همگرایی سیاسی و امنیتی با آن پرداخت و به آمریکا نزدیک شد.پس همگرایی با آمریکا و رژیم صهیونیستی به همگرایی شاه و سادات منجر شد.سالهای انتهایی دهه هفتاد میلادی اوج همگرایی مصر سادات و رژیم پهلوی بود و ایالات متحده از داشتن سه متحد بزرگ در منطقه سود می برد.

4-  22 بهمن سال 1357 برای آمریکایی ها به معنای از دست دادن اولین متحد خاورمیانه ای بود. رژیم سلطنتی مطلقه ایران در فوریه 1979 جای خود را به نظامی انقلابی و مذهبی داد که استکبار ستیزی از ویژگی‌های ذاتی اش بود. لنگر ثبات آمریکا به بزرگترین چالشگر نظم هژمونی دو قطبی جهان تبدیل شد و عملا مصر و عربستان دو ستون نظم راهبردی آمریکا را در خاورمیانه عهده دار شدند. انور سادات که پس از امضای قرارداد صلح با صهیونیست‌ها توسط شهید خالد اسلامبولی به هلاکت رسید جای خود را به معاونش حسنی مبارک داد که متحد ذاتی صهیونیست‌ها و غرب بود. پس از تسویه اسلامگرایان در مصر توسط او ،وضعیت فوق العاده بر مصر حاکم شد و بر طبق این وضعیت آزادی مطبوعات محدود،زندانهای سیاسی متراکم، فعالیت احزاب رقیب ممنوع، حقوق بشر نقض و یک رژیم دیکتاتوری رقرار شد. آمریکا هم مانند دوران محمد رضا پهلوی چشم بر سوابق دیکتاتور منشانه مبارک بست و به جای حداقل نقد سالیانه بیش از یک میلیارد دلار کمک بلاعوض به او می کرد.

5- سی و دو سال بعد در 11 فوریه سال 2011 در همان روز پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ، دیکتاتور جانشین سیاست‌های شاه در مصر به سرنوشت او دچار شد. ملت مصر در انقلاب 18 روزه خود توانستند رژیم خودکامه و وابسته مصر را به زانو درآورند.آمریکا با حمایت از رژیمهای دیکتاتوری مانند مبارک در واقع این امر رابه اثبات رسانیده که بدترین سوابق را در ترویج و حمایت از مردمسالاری دارد. در این روزها که بعد از 32 سال از انقلاب خمینی کبیر،انفجار نور تمام منطقه خاورمیانه را فرا گرفته و ساختار جدید خاورمیانه اسلامی را بنیان نهاده است، موقعیت آمریکا بیش از پیش تضعیف شده است.خروج ایران از ترتیبات منطقه ای آمریکا در سال 1357 با بازگشت مصر ترمیم شد و دو ستونی مصر و عربستان این ساختار را شکل دادند. اما در همان روز و انقلاب  32 سال بعد در مصر این سوال را در ذهن پدید می آورد که آیا عربستان محافظه کار و فرتوت به تنهایی می تواند بار خروج مصر را به دوش بکشد.آیا دولت جدید مصر به اندازه مبارک در اختیار غربیها و صهیونیستهاست؟پاسخ این سوال منفی به نظر می آید.

 هر چقدر 22 بهمن برای ما و مصری ها بابرکت بوده است روزی بس" نامبارک" برای آمریکا و استکبار است! 

حادثه رزول، سقوط سفینه موجودات فضایی!!